Rapsodët e dritës
Gëzim Llojdia
Disa të pathëna nga mediumet e
huaja për Marubin
Ata sollën përherë të parë një
përfaqësim pamor në historinë tonë të fotografisë. Një imazh i dukshëm, një
përshkrim i gjallë apo realist i jetës,traditës,zakonit ,feve,quhej Marubbi
Pietro dhe më tej dinastia e krijuar ruajti
këtë emër si mbiemër të tyre ndër brezni: Marubi.Ata ishin : Rapsodët e dritës.Ashtu
si poetët e fjalës,si piktorët me penelë,ata u bënë :Rapsodët e dritës.
Ata zotëruan mirë dhe bukur një fushë të shkencës ,artin dhe
praktiken e krijimit
të imazheve , siç thoshin grekët "vizatim me dritë".Ata ishin realisht dhe
mbetën deri në fund, poetët
e imazhit.
1.
Shqipëria nuk është e njohur për kontributin e saj në historinë e artit
të fotografisë, shkruante
në 1 shtator 2011, Agjencia Media Art në Paris, përzierjen në kulturën evropiane me ndikimet
orientale,të fotografisë shqiptare filloi me Pietro Marubin, emigrant italian,
ikur nga represioni politik i vendi të tij.
Ai hapi studion e parë fotografike në Shqipëri, në vitin 1858. Tre
breza në familjen Marubi,
do të ndjekin hapat e tij. Për rreth një shekulli, familja Marubi ka
grumbulluar më shumë se 120,000 negative. Disa dhjetëra fotografi gjithashtu ka punuar në Shqipëri, gjatë fundit
të shekujve 19 dhe 20. Përzgjedhja e fotografive zbulon diversitetin politik,
social, kulturor dhe fetar të vendit.
Shqipëria, një nga regjimet më të vështira totalitare për gati gjysmë shekulli, është edhe “shtëpia historik” ku enden tregimtarët me kujtime të pashtershme nga origjina e të cilëve shkon prapa në kohët e Homerit. Pasardhësit e denjë të këtyre poetëve, shqiptarë fotografë, rapsodët e dritës,të cilët përdornin foto për
të treguar historinë e një bote ku historia shtyhej deri në legjendë
2.
Silvia Trani ka redaktuar
duke publikuar rreth 8 vite më parë regjistrimin e burimeve të ruajtura në
arkivat publike dhe private të Romës nga
viti 1939-45 ,këto të dhëna tregojnë kohën e pushtimit të Shqipërisë nga
fashizmi. Ndërmjet të tjera materiale
të mbledhura të dhënat
flasin edhe për arkivin e realizuar me
fotografi si dhe bëjnë fjalë edhe për dinastinë
Marubi duke shenjëzuar, shkurtazi historinë e saj.
“Ka ekzistuar një fond i pasur fotografish,ato i përkasin pikërisht kësaj periudhe
kohore ,janë mbledhur
rreth (rreth 9000)fotografi
dhe kartolina (1.800) përbën bërthamën e
saj kryesore. Është përbërë nga koleksionet
:Muzeu italian Etnografik dhe imazheve që shoqërojnë të destinuar për etnografinë italiane të vitit 1911 si dhe Fondi Ugo Blasi (1,600
pozitiv), Fondi Emma
Calderoni (popullor në veshje),Marubi dhe disa koleksione dhe fotografitë e
objekteve magjike-devocionale,të arkitekturës
rurale dhe tableta kushtimore.
3.
Fondi Marubi, printime dhe diapozitiv 103 (Koha nga fundi i shekullit
XIX.).Dinastia Marubi thuhet
aty ,ka ndikuar në historinë e fotografisë ë Shqipëri nga vitet 1858 në 1950.
Ajo paraqet lidhjet speciale me vendin tonë. Në fakt, anëtari i parë i familjes
i cili iu përkushtua fotografisë,ishte Pjetër Marubi, (Marubbi Pietro), një
italian
nga Piacenza ikur në vitin 1850 për shkak të veprimtarisë së tij patriotike
kundër Perandorisë Austro-Hungareze. Ka gjetur azil në Shkodër,ku hapi studion e tij të parë të
fotografisë në vend .Ai ndryshoi emrin e tij. Fotografët që e pasuan atë në
studim, Kel dhe Gege Marubi,ishin shqiptarë që, në homazh të zotit të tyre, ata
e braktisën mbiemrin origjinal,Kodheli dhe duke miratuar atë të Marubit. Në
vitin 1972 Gege Marubi në Shqipëri kishte një arkiv fotografike,që ruhet sot,
pothuajse në të gjitha, nivelet në muzeun fotografik të Shkodrës.(Sot Muzeu Historik
dhe “Fototeka Marubi “Shkodër).
4.
Erminio M. Ferrucci te
një "pasion Ballkanik kushtuar seksionit të fondit Baldaci në
Archiginnasio, Biblioteka e Bolonjës shkruan:Një seksion interesante është
formuar nga mbledhja e materialit fotografik: 1,566 fotografi, nga fundi i
shekullit të nëntëmbëdhjetë deri në 1950. Shumica janë marrë nga i njëjti
Baldacci në rrjedhën e udhëtimeve të tij në Mal të Zi dhe Shqipëri, (në mes të viteve 1900 dhe 1902), dhe
Italia jugore (në vitin 1906), të tjerët janë blerë në vend. Materiali i
mbledhur dëshmon për interesin etnografike dhe antropologjike të kërkimeve.
36 prej këtyre fotografive u janë atribuar një prej studimeve më të
rëndësishme fotografike të Ballkanit, e themeluar nga italiani Pietro Marubi në
Shkodër (Shqipëri). Fondi i Baldacci është, pra, jo vetëm grup i studimeve të
rëndësishme në botanikë, gjeografia, antropologjia, ekonomi, por edhe të
historisë në lidhje me territoret që kishin në ato vite kur ishte në prag shpërbërja e Perandorisë Osmane,
dhe lindja e një realiteti të ri territorial,
përhapja e interesave ekonomike dhe koloniale italiane atje ishte prezent .
