…se ka ca njerëz...

Sotir ATHANASIU
Athinë

…se ka ca njerëz...

-Triptik-

Tregim i jetuar

U shkëputëm nga çekimi. Një numër përbri një germe, vendosur në biletat tona, përcaktonte saktë hollin e vendnisjes për fluturim. Mjaft që të ndiqnim, përpikmërisht, drejtimin e shenjave, aty-këtu, në atë rrjet kalimesh.

      Para nesh, një prift me çantë e kapele në dorë, veshur me sqimë, ndoshta me nishanet e klerikut ortodoks, vajti e u ndal te bufeja. Ne qëndruam në fillim, s’di se ku, pastaj zumë vend, në një nga tryezat në këmbë, për t’u vetëshërbyer. Po pinim, më nge kafen, kur prifti, me çantën në njërën dorë dhe me kapelën te tjetra, kaloi bri nesh e u mat të na fliste. Se, atij i lexohej qartë mëdyshja dhe ishte i pakuptimtë ngurrimi a druajtja që ia ndrydhi distirën e komunikimit.

      Ishim në aeroportin e Athinës, tepër i madh e lehtësisht për t’u përudhur në të. E, megjithatë, pasiguria dhe hutimi, karakteristika këto për të gjithë rishtarët, qenë të huaja për atë gjashtëdhjetëvjeçar. Vështrimi i tij i butë ngjante, më së shumti, me kundrimin. Aq më pak me një përhumbje dhe kurrsesi me mahnitjen që të sjellin hapësirat e këtyre përmasave.

      Ai vështrim ishte soditës e i ngrohtë. Të tillë e mora unë dhe i atij lloji ai qe. Se, ka njerëz, vështrimi i të cilëve mbetet e le gjurmë te tjetri, pikërisht kur ai largohet. Dhe ai, tashmë, sikur qe shqitur e shtyrë më tutje si me përtesë e ngathtësish. Atë çast, ime shoqe, që gjetiu e kishte mendjen, nuk e vuri re “uratën” dhe u ndal në një pavjon “Hondos Center” për të blerë ndonjë dhuratë.

      Për ne qe një nga vajtjet rutinë në Tiranë. Se, vite e vite e bënim atë linjë. Dendur me mjetin tonë nga Kakavija dhe ndonëse rrallë, edhe me avion.

      Dyqani ynë turistik në Pire, vërtet trajtonte artikuj kulturorë, duke përfshirë këtu edhe librin e simbolet kombëtare  shqiptare, por, gjithsesi, ai ishte një biznes dhe si i tillë, të donte t’i qëndroje në krye. Veç të tjerave lipsej të lëvizje, madje dhe të gjezdisje. Një shkak i tillë bënte që ne të udhëtonim shpesh, në mos çdo muaj, një herë në gjashtë-shtatë javë, në Tiranë ne do të shkonim. Kjo e tanishmja përkonte me dyzetë vjetorin e ndarjes nga ne të Fan Stilian Nolit. Miku im, në Revistën  “Pelegrin”, më kishte porositur të shkruaja edhe çfarë përgatitej në mjediset letrare apo sallonet artistike për këtë personalitet të shquar të kulturës sonë. Prandaj bëra kujdes që ta nisja prej këtu “detyrën” që më kishte ngarkuar. Kështu u hodha te pavioni i shtypit të huaj. Shitësja nuk ishte aty dhe një bashkatdhetar i imi, me gazetën “Shekulli” hedhur mbi banak dhe “La humanite” në dorë, lëshoi një thirrje të butë karakteristike anglosaksone:

      -Ooo!

      Unë nisa të mbledh ato dy apo tre gazetat e vetme që kishin mbetur te stenda, ndonëse s’ishin të freskëta, se të pardjeshme ato qenë, por, nëqoftëse buka nuk para hahet bajate, ndryshe puna me informacionin.  Ai, edhe i tillë, përtypte. Prandaj bëra të njëjtin veprim me atë të blerësit shqiptar: vura mënjanë gazetat.

      E zonja e pavionit, ndërkaq, u shfaq. Qe një flokëverdhë e hajthme. Në tiparet e saj binte në sy qerpikët e gjatë e të mavijosur si dhe një fjongo e dalë sipër leshrave si bri. Ngjante me një cingëlane. Ajo i hodhi një sy “shekullit” dhe e kuptoi se me kë kishte të bënte:

      Një alvanos më thërritka mua: ooo!?

     Kështu duhet të ketë menduar se buzët i rrudhi tejet përçmueshëm dhe surrati i mori një pamje thuajse agresive.

     Arrakati pyeti me zë të ulur: “Dini greqisht, zotëri?”. Tundja e kokës dhe gjuha, si e nepërkës, që i doli jashtë dhëmbëve, si për të helmuar ato tre fjalë.

     -Ui..., pardon, ne- që do të thoshte “po”. U nxitua t’i përgjigjej patrioti im në greqisht, i zhytur tanimë, në faqet e shtypit francez, pa ia kthyer sytë asaj driade e pispilluqe të paafrueshme.

     -Atëherë pse nuk flisni greqisht?-tha shitësja dhe kësaj here qe vetulla e djathtë e ngritur përpjetë si akrep që kërkonte të plotësonte, me sa duket, helmin e pamjaftueshëm spërkatur me gjuhë.

      Tjetri ndaloi leximin dhe vetëm atëherë ngriti kokën i hutuar. Unë isha gati të flisja në emër të tij, por s’qe e domosdoshme, se ai me një qetësi papnore tha:

      -Se jemi në pavionin e shtypit të huaj, krisianemu (e krishtera ime)-dhe vazhdoi-ajo që nuk di është fakti se jeni tepër e re për t’u quajtur zonjë dhe po aq e patakt për t’u quajtur zonjushë. Jeni... dhe ai qeshi me ironi dhe sarkazëm: “as te hupa e as te hapa”, do të thoshte Shekspiri me gjuhën e Malvdios te “Nata e dymbëdhjetë”. Dhe...

        Ai donte të thoshte dhe diçka tjetër, ngaqë pezmi i saj i papërligjur, nuk mund të shpërfillej, por s’mundi. Një afroamerikan i tërhoqi vëmendjen grekes me thirrjen:

      -Ooo, “Nju York Taims” dhe ai bëri me nojma, që do të thoshte se nuk po e shihte gazetën që kërkonte.

       Një tufë syresh amerikane, kishin mbetur në një cep të skajnuara, kushedi për ç’arësye, midis të cilave edhe “Tajmsi”. Shitëses i qenë skuqur faqet, e bërë njësh me buzët e lyera vesh më vesh. Ajo nuk e deshi veten pas kërkesës fshikulluese të njeriut me ngjyrë, orgjina e të cilit vinte nga matanë oqeanit. Dhe, sokur të mos mjaftonte e gjitha kjo, bashkatdhetari im, në vend të saj, iu përgjigj tjetrit me një anglishte tingëlluese dhe zëëmbël.

     -Ja ku i keni, zotëri!-dhe i tregoi tufën e gazetave,-por kjo “sorkadhja” s’duhet të ketë pasur kohë t’i sistemonte që ju t’i gjenit lehtësisht.

      -O, je!-dhe tjetri jo vetëm buzëqeshi, por kur pa se shqiptari im lexonte “La humanite”, duke e marrë për francez, shtoi: Mersi mister... la Fontenë!-dhe ai u shkri së qeshuri.

      Kuptohej: figura e sorkadhes i kujtoi atij fabulistin e njohur dhe kujdesin e kaprolles për t’u pispillosur, duke lenë mënjanë detyrat. Ne paguam në heshtje dhe ajo “briartë” na hodhi një shikim të akullt, ftohtësia e së cilës të kujtonte një tjetër kontinent e një tjetër oqean, atë të Arktikut, që gjithsesi, duhet të qe ku e ku më i pranishëm se sa kjo ngricë e ky acar nacionalist te kjo zhajkë e fyryfyçkë. Se atë nuk e kthjelloi as fakti i zotërimit të tri gjuhëve të huaja nga klienti me të cilin u përball. Për të vetmin arsye, se ai qe alvanos.

      Është fatkeqësi që njëgjakësit e mi do të kenë rast të ndeshen kudo me këtë përçmim. Se, në mos në një formë në një formë tjetër, veçanërisht tani pas liberalizimit të vizave, me të ata do të ndeshen. Trajtat, është e natyrshme të ndryshojnë: me munxa ose pa to. Por, në çdo rast, diçka të ngjashme me nëpërkëmbjen ato do të kenë. Dhe... njerëzit tanë, që s’e kapërdijnë lehtë këtë shije të idhët diskriminuese, do të kenë përplasje e cila asnjëherë s’është e mirë dhe..., mund të bëhet shkak që të humbasësh Europën për pesë vjet. E ky dënim, shkuar absurdit do ta turpëronte edhe Europën gjithashtu se do të kthehej në mallkim.

     Tutje, pranë banakut të bufesë, syri më kapi sërish priftin, i cili dhe lexonte në anglisht një nga reklamat e panumërta të kozmopolitizmit, që aq me tepri trumbetohet në Greqi. Unë tunda kokën për këtë mashtrim, ndërsa kleriku, si të ishim marrë vesh me televalë, u shkëput nga ajo afishe e gënjeshtërt dhe dyfytyrësh. Me kupën e çajit në dorë u nis drejt koshit të mbeturinave. Më pas nxori nga çanta një tip broshure. Tashmë ishte në ndarësen e fundit. Piketat dhe shiritat blu tregonin se pas portës së qelqtë, ku ata përfundonin, ishte vendi ku kryhej kontrolli elektronik. Nuk e di pse por kisha ndjesinë sikur kleriku me librin e hapur në dorë, më priste mua. Unë-time shoqe.

      Ajo kishte psonisur në dy-tri qese, jo vetëm te filiali “Hondos Center”, por edhe gjetiu ku pijet dhe çokollatat edhe nga jashtë qeses përhijonin.

      Kur erdhi pranë, unë isha thuajse një hap larg atij të krishteri  me nishane ortodokse, i cili ishte i zhytur në faqet e librit që lexonte. Madje dukshëm binte në sy thellimi mbi të, se ndonjë psalm do të qe.

      -Mbaji këto!-më tha gruaja dhe m’i la në dorë çantat plastike. Prifti, i shkëputur tashmë nga libri, buzëqeshi ëmbël dhe më hapi udhë. Në çast ne u gjendëm përpara konvejerit ku viheshin sendet personale në disa kiti plastike, si ato të markatove.

     -Nxito!-më tha gruaja-nuk e sheh i zumë vendin uratës?!

     Atë çast ai bënte të njëjtën gjë në një thertë kuti, ku vendosi ca libra edhe diçka tjetër, edhe pasaportën amerikane, ktheu kokën dhe tha:

     -Nga ju kemi edhe për ku shkoni, o bashkatdhetarët e mi?

     Zëri ishte i plotë, kumbues dhe tepër-tepër i ëmbël.

      -Nga Tirana jemi, im zot, vura unë menjëherë togfjalëshin-edhe aty shkojmë.

     Ai tundi kokën edhe buzëqeshi, po me atë vështrim të butë, po me atë kundrim të ëmbël, po me atë ngrohtësi. Na sodiste si një tablo, tek qe kthyer në një ikonë. Se ai shikim, në mos të prekte, diçka me ledhatimin prindëror, aty brenda do të kish.

      -Po ju, imzot, nga ju kemi dhe për ku udhë e mbarë shkoni?

      -Nga Bostoni jam dhe aty shkoj.

     -Nga Bostoni?!?-nxitova të pyes unë-dhe keni lindur atje?

     -Po.

     -Dhe flisni kaq mirë shqip?

     Ai tundte kokën dhe nxitonte të fuste kutinë plastike në konvejer. Duhej të nxitonim dhe ne se tonat, tashmë, kishin kaluar në anën tjetër të aparatit. Dhe unë kisha merak të pyesja si fjala vjen:

     -Dhe jeni shërbestar atje në Boston? Në kishën e themeluar nga i përndrituri Fan Noli?

      I zbraza këto dhe të dy kaluam në krahun tjetër të hulumtimit elektronik.

      -Po-tha ai-në Boston kam lindur dhe jam gjashtëdhjetë vjeç. Prindërit e mi ishin nga Boboshtica e Korçës, në e paçi dëgjuar.

     -Kam qenë ushtar atyre zonave, sqarova, teksa ethsh[m doja të bëja pyetje të tjera.

     -Oh,-tha ai-njëzetëvjeçar. E, unë vajta tashti në këtë moshë.

      -S’prish punë, im zot, se ia mbërritët ama.

     -Po. Më dajandisi xhani dhe nuk më plasi sa të sosja. Dhe m’u duk se i njihja ato vende. Për Krisht të them!-dhe atë çast puthi kryqin që mori nga kutia plastike dhe e vari në qafë, tepër i gjallëruar dhe me një shqipe për t’u admiruar.

     -Më dukej se i njihja ata njerëz. E njihja atë ajër të bukur nga fuqiploti.

     Sytë iu skuqën.

     -I njihja,-vazhdoi-se për të gjitha më kishin folur prindërit e mi, vite e vite të tëra.

      Unë mbeta pa zë

       -Edhe ju, të nderuarit e mi, që sefte, më shëmbëllyet me portrete të njohur.

     Nuk tha “fytyrë, aq më pak “çahre”, por tha portrete, duke përdorur një përshkallëzim gjuhësor, kur duam të flasim për njerëz të hijshëm e të nuratuar.

     -Se, kur dëgjova të flisnit shqip, nuk e di pse u ngurova, mbase nga që m’u mblodh diçka këtu ndër grykët dhe që të mos lotoja u shtyva tutje, edhe pse zemra më thoshte: qëndro. Mos e bëj si javën e shkuar, kur zbrite në Athinë nga Amerika dhe kishe frikë t’u flisje shqiptarëve nga gjithë ato përralla me keqbërës. Ja, i sheh, janë ata që  le në Boboshticë.  Si dhe ata të tjerët në Tiranë e Rinas te Nënë Tereza. Si ata me të cilët u ndava me mall kur zbrita në këtë aeroport të Athinës, ardhur nga Tirana.

      Pas kësaj psherëtiu i lehtësuar.

      -Është faji ynë që nuk iu kuptuam, im zot,-munda të them unë, se zëri i kontrollorit, urdhërues, por tepër i sjellshëm, mbase edhe ngaqë bashkudhëtari ynë ende mbante në dorë pasaportën amerikane, ai u soll me rezerva. Gjithsesi do të bigëzoheshin në dy drejtime të kundërta.. se ne, një mend që i përkisnim të njëjtit trung racor, por qemë mbyllur e ngulur mijëra kilometër larg njëri-tjetrit. Prandaj duhej të ndaheshim që këtu. Tani.

     -Moment, sër.

     Kontrollori buzëqeshi dhe ngriti gishtin e madh në përgjigje të së njëjtës shenjë nga urata.

      -Kam qenë nxënës i të përndriturit Fan Stilian Noli. Ai erdhi në këtë botë ditën e Ujit të Bekuar, pra më 6 janar 1882 dhe u nis në udhën e qiellit, javën e dytë të marsit të 1965-ës, saktësisht më trembëdhjetë.

     Manushaqet e para sapo kishin çelur dhe unë mora trembëdhjetë të tilla dhe i mbylla në valixhe që pasnesër, në ditën e saktë, t’i vendos në meshën që do të bëjmë enkas për ta kujtuar.

     -E pa harruar vepra dhe kujtimi,-thashë unë dhe u përshëndetëm me të.

     Ai na hodhi një vështrim të ngrohtë para se të largohej.

       “Janë ca shikime që mbeten gjatë te shpirti i atij që i merr pikërisht në çastin e ndarjes”. Këtë po i thosha time shoqeje, teksa zumë vend në ndenjëset e hollit ku, për pesëmbëdhjetë minuta do të dilnim të merrnim avionin. Një nga detyrat e atij fluturimi qe edhe veprimtaria për Fan Nolin. Nxënësin e tij ne sapo e takuam dhe shkojmë në Tiranë për të gërmuar... Ç’paradoks! Se, po të ishim pak më të vëmendshëm, në mos një intervistë të mirëfilltë, një bisedë pak shtruar, aty në kafe ne mund t’ia bënim. Dhe kjo, gjithsesi, e përkryer mund të mos qe, por më e përshtatshme, padyshim që po. Kështu që miku im te “Pelegrini” jo vetëm që do të befasohej por edhe do të kënaqej.

      -Të kujtohet kur doli Hygerta Sako “Mis Shqipëria”-më tha ime shoqe..

     -Po, por nuk kuptoj se ç’lidhje ka kjo me këtë paradoks?

     -Ka, si nuk ka. Mjaft të kujtosh bisedën e atyre dy djeme në ndenjëset para nesh. Njëri, me sa duket nga Sukthi, vendi që e nxorri këtë “Mis”, i tha shokut të tij gjithë gëzim që kurorën e fitoi ish banorja e qytezës së tyre-ne gjuanim nëpër Shijak e Durrës për të gjetur vajza simpatike e të hijshme, demek, kur e bukura e Dheut Shqiptar, ishte në lagje, në oborr!!!

     -Po-thashë unë, ky është paradoks.

2.

     Por s’qe e thënë që kjo mbresë të mbyllej këtu. Se...

    Një polic mbante për krahu një djalosh me duar të lidhura nga pas shpine. Kuptohej se ishte shqiptari ynë dhe kishte mbase gjysmën e moshës së klerikut tonë nga Bostoni.

       Njeriu i rendit pas pak e çprangosi, i la në dorë biletën e udhëtimit  me ca letra të tjera dhe i kumtoi se ky, që nga ai çast qe i lirë dhe se së shpejti do të shkonte në Shqipëri. Çuditërisht ushtaraku u soll me të, përveçse korrekt, por edhe më se njerëzisht. Në fund u largua. Kjo skenë, tepër e rrallë e sigurisht e jashtëzakonshme, na befasoi të gjithëve. Pas kësaj na dukej si e pakuptimtë të prisnim për të fluturuar. Se ai që mungonte sapo kishte mbërritur dhe çdo vonesë ishte e pa justifikuar. Nga ana tjetër çfarë duhej të bënim ne të “ngopurit” me LIRI për të porsaardhurin? Për këtë bashkatdhetarin tonë?

      Pashë orën dhe ajo tregonte se duheshin edhe dymbëdhjetë minuta deri në nisje. Bukur. Ai mund të ketë dëshirë të përtypë diçka se nuk është se u kthye nga ishujt e Egjeut, ku kishte shkuar për pushime!  Ai sapo qe pranguar dhe kjo mjaftonte të mendohej për të, qoftë edhe për një filxhan kafe, xhanëm.

      Nuk më zinte vendi.

      U ngrita me vërtik si për të kryer një detyrë për të cilën lipsej pak takt për të qenë sa më i përshtatshëm në arritjen  qëllimit. I vajta pranë të sapoçliruarit me druajtjen e klerikut që na kaloi pranë aty te cekingu i biletave e më tutje, gjithsesi, me ngrohtësinë e zërit të klerikut nga Bostoni i thashë:

      -Nga të kemi e për ku po shkoni, or bir?

       -Nga Fieri jam xhaxha, nga Fieri.

       -Mos ke gjë nevojë për të holla se..., sigurisht në këtë botë me halle, njerëz jemi dhe njëri-tjetrit duhet t’i gjendemi në të tilla raste, por më tepër në një aeroport të huaj.

      -Jo, xhaxha, faleminderit e të paça.

       -Ke të holla për të shkuar në Fier, e të pret njeri atje?

       -Mos ki merak, xhaxha, faleminderit! Kam para, i kam të gjitha.

      Pas kësaj nuk kishte kuptim ta shtyja më tutje bisedën. U ngrita, drejt vendit tim, i ndjekur nga dhjetëra duzina sysh, të cilët mbase do të kishin vepruar në të njëjtën mënyrë për ta mbështetur e përkrahur të sapoçliruarin.  Por ishim të gjithë të gabuar. Djali i porsaçprangosur kishte nxjerrë nga xhepi celularin dhe telefononte me zë tepër të lartë te simahorët e tij. dukej sikur kalëronte mbi hamshorin e lirisë dhe me shpatë në dorë priste  sa majtas-djathtas. Ja një copëz nga biseda e tij me celular:

        -Do të hapim punë me Bullgarinë. Leverdia është dy deri në pesë herë më e madhe. Kam zënë miq në Kolumbi. Te burimi bam-bam.

      Sytë e mi ndeshën dhjetëra duzina vështrime. Kësaj radhe me një domethënie krejt të kundërt me të mëparshmen. As njëri nuk do ta lakmonte pozicionin tim. Mos isha bërë qesharak? Edhe vetëm ky mendim do të mjaftonte të ndjehesha  jo vetëm keq por, por edhe i turpëruar, a si viktimë e altruizmit tim. Se shihja atë tek fliste mu para hapësirës ë qelqtë dhe një ankth i pakuptimtë po më zinte frymën. Se ai celular sikur në automatik të shndërrohej, nuk do të qëllonte më pak në shpirtin tim të zhgënjyer e të vrarë.

     Edhe tani që po hedh këta rreshta, të njëjtën ndjej, ndonëse kanë kaluar vite që atëherë. S’thuhet kot: ai që kujton e rijeton ndodhinë dramatike dhe riturpërohet nga farsa. Se, e kam ende parasysh skenën, kur personeli çeli portat prej qelqi dhe u duk autobusi që do të na shpinte tek avioni. Qe çasti kur kontrollorja e biletave na thirri të paraqiteshim pranë saj dhe se si ca grave me fëmijë të vegjël u bëri me shenjë të venin të parët. Myteberi ynë vrapoi të zinte radhën me një ngut aspak të nevojshëm. Ai as që e vuri re se të gjithë qenë larguar. Hapësira para dhe pas tij mbeti bosh. Ai dukej si një rrënjë e shkulur dhe e hedhur me neveri. E gjithë gjindja e veçuan si një lebros. Kontrollorja, që ishte po ajo te çelingu, vuri buzën në gaz me një domethënie të veçantë. Bëri veprimet e domosdoshme dhe tha:

      -Aha, qenkeni ju i Koridhalosë? (burg në një lagje të Athinës)! Udhë e mbarë ju qoftë...

      Toni i zërit të saj ishte i tillë, që në shqip të sjell ndër mend shprehjen: “Prapa diellit apo Në djall shkofsh!”

      Tjetri nuk foli. Mbase e trembi prania e oficerit të kufirit, që qe aty përbri me radio në dorë, i cili i hodhi një vështrim të vëngër dhe që kokoroshi i Fierit e mori me vete në vend të bagazheve. Unë e kapa atë shikim të ashpër të ushtarakut. Se, ka ca njerëz, vështrimin e të cilëve ti e merr me vete në çastin që largohesh prej tyre.

3.

Shiu, që nisi të bjerë furishëm e me rrebesh, sapo zbritëm nga avioni dhe do të hipnim mjetit që priste në fushë, na lagu të gjithëve. Por, çuditërisht, kurrkujt nuk iu duk i bezdisshëm. Aq më pak i mërzitshëm. Kurrësesi të shqetësohej nga ai rrëmbim i menjëhershëm e ai vrull inatçor.

     I përshkuam ato pak hapa me vrap e me kokulur, që të mbroheshim disi. Kurse Ai personazhi ynë i tretë, i vetmi që kishte xhaketë, e hoqi atë për të mbuluar sadopak shoqen e vetë vërsnike. Kishte gjithashtu, po atë merak për dokumentet e mbështjella disafish me një qese të bardhë marketi.

     Vajza e mbante mbi krye setrën, pa e kuptuar se nuk qe më e domosdoshme, pasi, tanimë, ishim brenda në autobus. Gjithashtu, djali nga ana e tij, vazhdonte më kot ta shtrëngonte si për ta mbrojtur nga ai shi, ndonëse i beftë e tinëzar që megjithatë s’rreshtëte së rëni por..., përjashta. Qe diçka që u ra në sy të gjithëve. Dhe, kur çifti e kuptoi, që ky veprim i përkorë aty më parë, qe bërë jo vetëm i padobishëm, por stononte në kah të kundërt. Shkurt, qesharak.

     Kur e kuptoi djali këtë, ia hoqi vajzës xhaketën nga koka. Por tani qe  e kotë se autobusi kishte ndaluar, kurse shiu-jo. Ne do të zbrisnim. Pasagjerët që panë këtë veprim tejet gazmor, si në korr, thanë njëzëri:

     -Vishe!

     Të gjithë hymë në holl me një shpërthim të qeshurash ngazëlluese.