Krijimtaria
e krijuesit të vlerave shpirtërore, shkrimtarit e artistit, depërton
emocionalisht në brendësi të qenies njerëzore si objekt dhe subjekt, duke sjellë
nëpërmjet stilit dhe individualitet të tij krijues një botë të pasur
shpirtërore. Krijuesi i mirë dhe i vërtetë di ta gjejë gjuhën e komunikimit me
njeriun si njeri dhe si qenie njerëzore, sepse duke qenë edhe vetë njeri si
gjithë të tjerët, nuk e paragjykon atë dhe nuk i vë kushte njohjes me të, që
nga më i thjeshti deri tek intelektuali i mirëfilltë. Kur ndërtohet kjo lidhje
njerëzore në mënyrën më të sinqertë, atëherë edhe subjekti i krijimtarisë së
tij do të jetë një pasqyrë e një refleksioni fantastik në botë perceptimin
ndjenjësor, një vlerë morale e paparë me vetveten dhe të tjerët, që e
rrethojnë. Pra, krijuesi bën një emocionalitet shpirtëror të qenies njerëzore
në kohë dhe me kohën. Është tërësia e vlerave të tij që e bën atë të jetë
njerëzor dhe magjepsës.
Qenia njerëzore në krijimtarinë letrare
e artistike nuk është e rastësishme apo pasive, por një personazh profil
origjinal moralo-shoqëror që ka mendësi të qarta për jetën e virtytshme si një
ndjenjë e natyrshme, njerëzore dhe e bukur. Ajo, nga krijuesi, në rreshtat e
shkruar, nuk është vendosur si një njeri që duhet të merret me dialogje të kota,
a shterpe e të pafundme, apo për të mbushur kohën me fjalë boshe, por, për të
krijuar e dhënë ide e mendime produktive. Të gjitha këto ndjesi dhe koncepte
përbëjnë shkëndija jete të fuqishme, sepse kanë dalë prej kontakteve të
drejtpërdrejta, e në mënyrë krejt të natyrshme harmonizohet brendësia
shpirtërore në larmi trajtesash, që do të thotë se mund të shprehësh në vepër
edhe formësimin e një koncepti të qëndrueshëm. Kjo, natyrisht buron prej
lidhjeve të forta, që vendos krijuesi me njeriun e rrethanave dhe i drejtpërdrejtë,
sepse e njeh mirë konceptin filozofik të njeriut për jetën.
Një krijimtari e tillë vjen edhe si
estetikë, që përputhet me vizionin e tij, edhe si një qasje e llojit tjetër,
edhe si një shëmbëllim i një përfaqësimi të denjë të njeriut në rrafshin
shpirtëror dhe figurativ.
Krijuesi, shkrimtar, poet, artist, për
objekt dhe subjekt kryesor ka njeriun e zakonshëm të ditës, njeriun e mirë, njeriun
që punon e djersitet për të nxjerrë të mira materiale, i identifikuar me zërin
e brendshëm të krijuesit, që me dashurinë e shpirtit, jep botën e njeriut me
një sinqeritet të natyrshëm. Ai njeriun e trajton në vepër si një qenie e lirë,
origjinale, pa zbukurime e pa i dhënë pamjen e një njeriu të jashtëzakonshëm.
Ky njeri si qenie njerëzore në këtë jetë e mbi këtë tokë është zot i gjithçkaje
që dëshmon vitalitetin e tij, e në të njëjtën kohë bëhet faktor për mbijetesën
e tij, progresin shoqëror, për ndërtimin dhe vazhdimin e jetës së re. Në vepër
peshën e mesazhit e mban njeriu si i vetmi personazh aktiv, ku nëpërmjet qenies
së tij jepen kontraste nga më të ndryshme jetësore me idenë se, dikur në vite,
me evoluimin e kohës dhe jetës njerëzore, njeriu ka qenë më pak i zhvilluar,
por më i mirë dhe më njerëzor. Pasqyrimi i jetës së tij, në veprën
letrare-artistike i dialektikës nga krijuesi i vërtetë, është një vlerë
ideoartistike, sepse hedh dritë mbi një proces real që ndodh në vetë jetën e
përditshme. Një vepër e tillë artistike merr dimensionin e një prirjeje kohore
të zhvillimit dhe të ardhmes, që do të thotë, se vepra reflekton mesazhe
filozofike për jetën dhe njeriun. Më tej, ajo është një mesazh emancipimi për
njeriun në veçanti dhe shoqëror në përgjithësi. Pra, krijuesi i vlerave
artistike, si mjeshtër i mendimit dhe i fjalës, formulon mesazhin filozofik të
gjithë veprës së tij, konceptin si dallueshmëri dhe kontrastin e të së mirës,
që përballet me regresiven antipod. Vepra cilësore në përmbajtjen e saj
artistike-letrare ka fenomene universale të njohura e të panjohura, të
natyrshme e të panatyrshme, të së mirës si mundësi dhe të keqes antinjerëzore.
Mbresëlënëse është në një vepër e
mirëfilltë artistike mënyra se si është konceptuar nocioni i së mirës si
dëshirë dhe së ulëtës jo njerëzore nga përdorimi ndjenjësor i elementëve
shpirtërorë dhe joshpirtërorë. Koha dhe jeta e sotme njerëzore është e ngarkuar
me fenomene e ngjarje që e tronditin së tepërmi qenien njeri dhe e bëjnë atë që
të ndeshet me kundërshtitë e saj fenomenale, qofshin ato morale, materiale dhe
ekzistenciale. Krijuesi shkrimtar e artist, si njeri i ndjeshëm dhe i
moralshëm, i merr këto fenomene, i përpunon në laboratorin e tij krijues, i
kthen në brumë artistik dhe esencë shpirtërore për veprën e tij. Të gjitha
këto, kur i vlerëson artistikisht dhe shpirtërisht, kthehen në revoltë,
pasthirrmë, të cilat, me energjinë e tyre shtytëse, e vënë njeriun krijues në
veprim të menjëhershëm. Pra, shndërrimi i tyre në mesazh dhe në kryefjalë filozofike
për jetë, për ekzistencë, për dinjitet, për liri e të drejta njerëzore,
përbëjnë për krijuesin e vërtetë, ndërgjegjen dhe shpirtin e tij njerëzor. Me
një konceptim të tillë ai përfiton vlera ndjenjësore artistike dhe ndërton në
ide e strukturë frymëzimi, një vepër emocionuese për të gjithë njerëzit. Në
vijimësi si vazhdimësi të shprehjes, krijuesi është në lëvizje dhe në kërkim të
përhershëm, në hapësirën kohore që kap krijimtaria e tij. Temat dhe problemet,
kontrastet e ndryshme, që kanë të bëjnë me fatet e njeriut e deri tek ato të
fizionomisë morale të individit, për krijuesin janë dukuri shprehëse për
formulimin sintetik të mesazhit filozofik krijues.
Në këtë udhëtim kontrastesh, qenia
njerëzore, është e ndërgjegjshme për fenomenet e çuditshme që ndodhin rreth
saj, sepse të tilla shfaqen edhe në jetën e përgjithshme njerëzore, që për të,
subjekti tashmë i njohur dramatik para syve të saj, çliron vetëdijen e
nënvetëdijen, e në të njëjtën kohë në mënyrë të sforcuar vijnë subjekte
njerëzore për krijuesin shkrimtar, poet, artist, si dëshmi optike nga
realiteti.
Kjo shfaqje e të papriturës fenomenale,
vjen për krijuesin, si një frymëzim krijimi, që e mbreson me emocionalitetin
shpërthyes dhe për artin subjektiv të fjalës.
Vepra letrare-artistike, në kuptimin e
plotë të vlerave shpirtërore, përfaqëson një kauzë të re të qenies njerëzore në
mesazhin filozofik të autorit, e cila i jep kësaj vepre të drejtën për të qenë
zëdhënëse artistike e problemeve të mëdha të kohës njerëzore. Po të flisnim për
mesazhin filozofik të veprës si veçanësi, kjo do të kishte një objekt estetik
më unik, sepse edhe mesazhi i saj është i qartë dhe më i kapshëm. Krijuesi, në
këtë mënyrë, në formë e përmbajtje ka dhënë gjendjen e tij shpirtërore dhe të qenies
njerëzore, ku ndjenja dhe frymëzimi i tij krijojnë imazhe të mrekullueshme
shpresëdhënëse. Subjekti i kësaj vepre me dimension të tillë njerëzor, kulmojnë
në nivele sipërore dhe paralelisht me emocionalitetin, që plotësojnë njëri-tjetrin.
Efekti i tij ideor e artistik është i modeluar në formën më të ndjeshme dhe
domethënëse. Mesazhi për qenien njerëzore në këtë strukturim, është potencial
si emocionalitet i pakrahasueshëm, që do të thotë, janë motivet ato që e zbresin këtë kulminacion në mënyrë graduale,
në gjendje shpirtërore.
Krijimtaria e shkrimtarit e ka vënë në
qendër të saj qenien njerëzore si subjekt kryesor të veprës, i cili (njeriu) ka
gjetur në ligjëratat e shkruara në prozë, atë që kërkonte për jetën e tij, atë
që do të ishte shpirtërore. Krijuesi, prozator, poet, artist përherë objektin
njeri e veçanërisht njeriun e mirë, e ka çmuar si vlerën më ideale të jetës
njerëzore dhe emancipimit shoqëror.
Me këtë njeri të mirë, si qenie aktive
njerëzore, jeta dhe progresi i saj, ecin përpara, sepse ai është njeri me
ideale për të ardhmen individuale dhe kolektive e deri te ato të fizionomisë
morale të individit dhe shtresave të ndryshme të shoqërisë.
Subjekti njerëzor i krijimtarisë, i
identifikuar me shkrimtarin, ka një bukuri, që shkëlqen një humanizëm, një
moral që të mban gjallë e të ripërtërin jetën si vetvete, si njeri dhe
kolektivitet. E këtë mirësi ta jep qenia njerëzore me emrin njeri.
Krijimtaria e mirë me njeri të mirë në
brendësi të saj e ka shpirtin e saj njerëzor si një dukuri e qenësishme, si një
frymëzim me oksigjen, si ndjesi që të gëzon, si mendim që nuk shteron. Ajo
është si refleksion brilant i perceptimit ndjenjësor, por edhe epërsi e botës
shpirtërore të shkrimtarit dhe artistit krijues.
Ata bëjnë përpjekje që të kuptojnë e të
zgjerojnë dimensionet e qenies njerëzore.
Krijuesi si kërkimtar vlerash
shpirtërore do të të gjejë ngjashmërinë, por edhe ndryshueshmërinë brenda
njeriut. Këto, për të, janë piketa orientuese, në strukturën e veprës,
kontrastin kohor dhe më pas vlerën artistike të saj. Me këtë binom, autori,
artistikisht dhe sintetikisht ndërton marrëdhënie me kohën dhe qenien njerëzore
si subjekt në mënyrë që ta bëjë sa më të efektshme.
Një kontrast i tillë lind si fenomen
njerëzor dhe zhvillohet hap pas hapi si një profil origjinal moralo-shoqëror.
Krijuesi me eksperiencë bashkëveprimin e
pikëpamjeve morale e vlerëson në varësi të situatave (rendeve)
shoqërore, të faktorëve të shumtë objektivë e subjektivë në ditët e sotme.
Vlera e artit të autorit libërshkrues nuk do të jetë e plotë pa hedhur dritë mbi
këto dimensione kontrastesh njerëzore e kohore, sepse në idealin që synon të
arrij si vetvete, i kërkohet dhe harmonizimi i pikëpamjeve të tij politike e
morale bashkëkohore. Ky ideal kishte për të qenë për të një objektiv shpirtëror
si krijues e aq më tepër kur ka për mision të merret e të vizatojë artistikisht
qenien njerëzore. Kjo anë e humanizmit kur ngrihet në vlerë shpirtërore,
kultivon parime morale të qytetëruara, të emancipuara, demokratike e
thellësisht njerëzore. Te pikëpamjet morale të qenies njeri ndikojnë
pozitivisht faktorët psikologjik kolektive dhe ajo individuale, traditat
kulturore, forca e zakonit etj., të cilat kanë peshën e tyre në botën
shpirtërore.
Në krijimet letrare-artistike, morali i
qenies njerëzore është paraqitur apo shkruar si një ndjenjë e natyrshme,
njerëzore dhe e bukur. Ashtu si në poezinë lirike edhe në krijimet e prozës,
shkrimtari dhe artisti, i ka dhënë vlerën dashurore njeriut si qenie njerëzore
dhe moralit të tij.
Ndini
R. Bardhi
Piktor, shkrimtar
