Nga
Nimfa Hakani
Rrezet
e diellit përçuan nëpërmes të çarave të çatisë dhe i ranë në fytyrë. Ngrohtësia e tyre e bëri të përmëndet
ngadalë. Më në fund u bë e vetëdijëshme. Deshi të shihte ku ndodhej por nuk
mundi. Sytë i kishte të mufatur dhe kokën sikur ia shtypnin gurë të rëndë që i
shkaktonin dhimbje të padurueshme. Ende nuk ishte në gjëndje të kuptonte se ku
ishte dhe çfarë kishte ndodhur. Ndjeu dhimbje kudo dhe një erë e keqe i shpoi
hundët. U mundua përsëri të hapë sytë por më kot. Qepallat i kishte aq të rënda sa nuk i
lëvizën. U përpoq të ngrihej. Çdo gjë në trup i dhëmbi dhe rënkoi nga dhimbja.
Deshi të thërriste që dikush ta dëgjonte, por gjuhën e ndjeu të trashë dhe
buzët e fryra keq nuk ju hapën. Lëvizi pak këmbët që të gjente pak rehati për
trupin. Një dhëmbje therrëse midis këmbëve e bëri të ndalojë. Ndjeu se ishte e
lagur kudo.
Ndejti
ashtu një copë herë e përhumbur në errësirën e vrarë disi nga ato rreze të
pakta dielli që hynin në haur pa mundur të bënte asgjë. Me vështirësi lëvizi
pak dorën për të kuptuar se ku ishte dhe ndjeu si baltë nën pëllëmbë. Megjithë
dhëmbjet që i shkaktoi ajo përpjekje, e lëvizi përsëri dorën edhe pak më tutje
dhe gishtat i kapën ca fije kashte. “Jam në haur!”- realizoi. Dhe papritur
diçka e turbullt i erdhi në mëndje. Gjithçka filloi t’i rridhte para syve si
një skenë kaotike ku gjërat ndërthureshin me njëra tjetrën me një shpejtësi
marramëndëse. Ajo duke fshehur të birin në musandrën e Odës së Mirë prapa
shtresave që mbanin për miq duke i thënë të mos nxirrte zë e të mos lëvizte pa
ardhur ajo vetë ta merrte, e të mbulonte kokën në qoftë se dëgjonte zëra;
britma, zhurma, dhe lëvizje nëpër shtëpi, njerëz që lëviznin lart e poshtë në
mënyrë të dhunëshme nëpër shkallë, përplasje dyersh, britma meshkujsh, kapje
prej krahësh e flokësh dhe tërheqje shtazarake nëpër shkallë, të shara fyese të
thëna me një shqipe të deformuar, përplasje me forcë për tokë, fytyra të
shëmtuara të mbushura me ligësi që i rrutulloheshin para syve e që iknin e
vinin, dhimbje të forta në trup që i jepeshin nga drejtime të ndryshme, sikur
ajo të kishte rënë në një përrua të rrëmbyeshëm që sillte me forcë gurë të
rëndë që e qëllonin fort kudo, nëpër fytyrë e brinjë, kashtë e copëza shkurresh
e pemësh që e fshikullonin e i gërvishnin keq lëkurën kudo nëpër trup e i futeshin
në hundë, sy e veshë, ujë të turbullt me një erë të pështirë që i futej në gojë
së bashku me copëza druri të forta, trungje që përplaseshin me forcë në trupin
e saj dhe e vrisnin keq, e një dënesë e fortë ja përfshiu gjoksin, dhe spazma
të fuqishme e mbërthyen. Sytë i përvëluan nga lotët që i shpërthyen keqazi
nëpërmes qepallave të përgjakura. Pas
pak, ca dridhje ritmike ja shkundën fort
tërë trupin dhe humbi vetëdijen.
* * *
Dëgjoi
zëra që flisnin sikur ishin diku larg saj por nuk kuptoi se çfarë gjuhe po
flisnin dhe një frikë e pavetëdijëshme e kapi dhe u hodh përpjetë. Dëgjoi hapa,
dhe njerëz që vraponin, dhe ca duar të forta e mbërthyen dhe e shtrinë në
shtrat. Kjo e frikësoi më shumë dhe ashtu e trëmbur, pa hapur sytë luftoi me
duar e me këmbë që t’i largonte ato duar të mëdha që e mbërthyen, dhe
konvulsione të forta ja kapën trupin. Ndjeu më shumë duar të rënda mbi trup që
mundoheshin ta mbanin të palëvizur. E tmerruar nga ajo që mund do të ndodhte më
tej, lëshoi një klithmë të thekëshme që mbushi pavionin me një tmerr të
frikshëm. Pacientet e tjera në pavion mbuluan kokën me çarçaf sikur donin të
izolonin vetveten nga ajo klithmë shurdhuese që i depërtonte keqasi në qënësinë
e tyre.
Bëjini
një inxheksion të fortë qetësues!- u dëgjua në shqip një zë gruaje i largët që
i përshkoi si turbull vetëdijen e mjegulluar.
Infermjerja,
megjithëse kishte parë dhjetëra skena të tilla, me lotë në sy i nguli gjilpërën
në krah. Shtyu me shpejtësi lëngun e
qetësuesit, dhe u largua menjëherë pa mundur të vështronte fytyrën e saj të
deformuar dhe përpëlitjet e atij trupi të cfilitur që ra në qetësi pas pak nën
efektin e fortë të qetësuesit.
* * *
Dikush po i vinte dhe i hiqte
kompresa të ftohta në ballë e në sy. Lëvizi pak krahun si të jepte shenjë që
ishte e ndërgjegjëshme. Gishtërinjtë e ngrohtë të dikujt ja kapën butë dhe ja
fërkuan lehtazi kurrizin e dorës. Ndjeu ngrohtësinë njerëzore t’i përçohet në
trup dhe lotë të ngrohtë i rodhën nëpër faqe. Po e njëjta dorë e ngrohtë ia
fshiu lotët. Si me frikë hapi sytë, dhe nëpërmjet lotëve pa konturet e një
gruaje të veshur në të bardha që ishte ulur anash shtratit të saj. Dalëngadalë
figura e gruas u bë më e qartë dhe ajo pa një fytyrë familjare që rrezatonte
ngrohtësi e që e kishte parë edhe herë të tjera midis zgjimeve dhe përhumbjeve
të saja. Zgjati dorën dhe infermjerja ja mori midis pëllëmbëve të saj duke ja
mbajtur me kujdes. Mbylli sytë dhe më shumë lotë i rrodhën.
Infermjerja nuk foli. E la të
qante. Të qarit gjithmonë ndihmonte. Vazhdoi t’ia mbante dorën midis duarve të
saj. Ashtu kishte qarë edhe ajo vetë një vit më parë. Edhe tashti ndjente
dëshirë të qante, por e përmbajti veten për hir të gruas të shtrirë në shtrat
dhe grave të tjera rreth e qark vëmëndja e të cilave në atë çast ishte përqëndruar
në drejtim të tyre. Nuk ishte e vështirë të qaje në këtë pavion. Një gjë e
vogël, një paciente e re, një fjalë e thënë pa u menduar, një gjest i
pakuptimtë, një shikim i gabuar, një shprehje e pavënd fytyre, sillte emocione
dhe kujtime të padëshiruara, dhe lotët shpërthenin si të ishin krua nga sytë e
pacienteve të pavionit.
Mbaji sytë të mbyllur e mundohu të
flesh, - i tha ultazi me zë të ëmbël dhe i vuri dorën lehtë në ballin që i
përvëlonte. Qetësuesit që i jepnin e mbanin në gjëndje të përgjumëshme tërë
kohën. Ajo dha një miratim të lehtë me kokë. Dhe ashtu me sy mbyllur ktheu
kokën mënjanë, dhe pas pak ra në gjumë.
Mjekja, që sapo kishte marrë
turnin e mëngjesit, iu afrua shtratit, mori kartelën në dorë dhe pyeti
infermieren më zë të ulët:
Si ka qënë mbrëmë?
Më mirë. Ka fjetur më e qetë.
Temperatura?
I ka rënë tek dyzeta.
Kjo tregon që antibiotikët nuk po
i veprojnë si duhet. Duhet t’i bëjmë përsëri analizat dhe mbase duhet t’i japim antibiotikë më të
fortë. - Pastaj shtoi.
A pate mundësi ta pyesësh për
emrin?
Infermjerja tundi kokën në mënyrë
mohuese.
Merri përsëri gjak dhe çoja në
laborator. Po shkruaj në kartelë se çfarë analiza t’i bëhen.
Duke shfletuar kartelën, po
kërkonte për diçka, dhe për të shkurtuar kohë, pyeti përsëri:
A i është bërë analiza për sidën
apo sëmundje të tjera seksuale?
Infermjerja e pa pak e çuditur.
Nuk i kemi bërë ndonjëherë këto
lloj analizash këtu.
Fytyra e mjekes shprehu habi të
dukëshme.
Asnjë pacienteje nuk i janë bërë?
Me sa di unë jo, - tha infermjera
sytë e së cilës shprehën frikë.
Atëhere i duhen bërë të gjitha
pacienteve. Do të flas me shefin. – Zëri i mjekes shprehte shqetësim.
Mendon se ato mund të kenë marrë
sëmundje të tilla? - pyeti e turbulluar
infermjerja.
Ka shumë mundësi, - u përgjigj
mjekja, - Dhe ti duhet të kesh shumë kujdes kur ju shërben. Duhet të ndjekësh
rigorozisht rregullat për trajtim të pacientëve me sëmundje të tilla,
veçanërisht duhet të kesh parasysh sidën.
Infermjerja e pa si e humbur.
Mjekja i hodhi një vështrim të mprehtë dhe realizoi se ajo si infermjere nuk
kishte mjaft kulturë në këtë drejtim. Sida dhe sëmundjet e tjera seksuale ishin
diçka e huaj në konceptin e vëndasve mendoi, si diçka që i përkiste një bote
tjetër, por realiteti ishte ndryshe. Gratë
mund t’i merrnin këto lloj sëmundjesh edhe nëpërmjet burrave të tyre që
vizitonin shpesh nga emigracioni,
përjashtoje faktin që në rastin e pacienteve të këtij pavioni mundësia
ishte nëntëdhjetë e nëntë përqind.
Do të printoj rregullat e do t’ia
shpërndaj gjithë infermjereve. - iu drejtua pasi vuri re që shqetësimi i
infermjeres ishte diçka më tepër se frika se mos e ndoshta e merrte sidën nga
kontakti me pacientet.
A di gjë në se i është dhënë pilula kundër
barrës ditën që e prunë këtu? - iu kujtua mjekes ta pyeste. Ajo kishte vetëm
tre ditë që kishte ardhur nga Amerika si vullnetare me Mjekët pa Kufinj në këtë
qëndër dhe nuk i dinte të tëra detajet e pacientes.
Ja kam dhënë me duart e mija, por
ajo është gjetur krejt e zalisur një javë pasi i ka ndodhur.
Mjekja tundi kokën me dëshpërim. I
vuri pacientes dorën në ballë. I përvëlonte si furrë.
Të lutem, vuri pak termometrin!- i
tha infermjeres. - Do të kthehem ta kontrolloj përsëri pasi të shoh pacientet e
tjera. Bëri të largohej, por u kthye për një moment dhe tha si duke pyetur:
Në kartelat e pacienteve të tjera
nuk vura re sesione terapie?
Sesione terapie? - përsëriti
infermjerja pak si e zënë në befasi.
Po, sesione terapie, - theksoi
mjekja duke e parë me vëmëndje.
Duke perceptuar rëndësinë e atyre
dy fjalëve, infermjerja e pa në sy me ngulm dhe tundi kokën si për të thënë jo.
Mjekja e përmbajti veten të
shprehet, por me keqardhje realizoi se aty nuk kishin fare eksperiencë në
lidhje me kompleksitetin dhe pasojat që përjetonin viktimat e dhunës seksuale
edhe shumë kohë pas incidentit. Mendoi se do t’i duhej t’i kërkonte qëndrës të
dërgonin urgjentisht terapistë të specializuar për këtë grup të veçantë
viktimash. Por, me çfarë kishte vëzhguar tërë këto pak ditë që kishte aty, nuk
ishte e bindur në se viktimat do të hapeshin gjatë sesioneve. Ato nuk para
kishin besim në këto proçedura dhe i rezistonin çdo përpjekje për t’i bërë të
flisnin hapur. Frika që gjërat që mund të pranonin apo konfesonin tek terapisti
mund të ktheheshin në njohuri publike i bënte këto gra fatkeqe të ndrojtura dhe
të përmbajtura, të kyçnin fort të fshehtën që i dërrmonte në thellësinë e
qënësisë së tyre dhe të jetonin në një gjëndje jo reale, në një gjëndje të një
mohimi të plotë e të pakuptimtë, duke mos pranuar faktin për të cilin ishin
prurë këtu, dhe për të cilin po kuroheshin. Konfidencialiteti pacient-mjek
ishte një nocion i papërtypshëm për to, pothuaj abstrakt. Edhe muret kanë
veshë, i kish thënë një paciente kur ajo ishte munduar ta bënte të hapej për
incidentin në zyrën e saj, duke e pranuar
tërthorazi atë që kishte ndodhur, por duke iu shmangur në mënyrë mjaft
të sofistikuar të përgjigjej drejtpërdrejt pyetjeve dhe të fliste e të hapej se
si ndihej, duke kyçur brënda vetes dhimbjen dhe poshtërimin që përjetonte çdo
minutë e çdo ditë. Dhe gjuha ishte një pengese e madhe mendoi. Përdorimi i një
përkthyese do ta bënte më të vështirë komunikimin dhe do të rriste mosbesimin e
tyre ndaj kujtdo rreth e qark me të fshehtat e tyre. Kur ato nuk hapeshin me të
që ishte me origjinë shqipëtare, si do të hapeshin me një terapiste që do të
kishte nevojën e një përkthyeseje.
Ngurrimi i tyre ishte jasht çdo
llogjike, mendoi mjekja, por ky ishte e vërteta me të cilin po ballafaqohej çdo
ditë në këtë pavion. Dhe në çast realizoi se personeli mjekësor në këtë pavion,
i ishte përshtatur mentalitetit të pacienteve e i ishte nënshtruar realitetit
të tyre. Në vënd që këto paciente t’i trajtonte në mënyrën e duhur, për
kompleksitetin e dëmtimit të shkaktuar nga dhunimi, kurimi ishte kufizuar
thjesht në shërimin e tyre fizik, dhe neglizhonte pa kuptuar shërimin e tyre
shpirtëror apo mendor. Kuptoi se kishte shumë punë për të bërë këtu, më shumë
se kishte menduar. Do t’i duhej të ndryshonte jo vetëm mentalitetin e
pacienteve që t’ju besonin mjekëve, por edhe të personelit. Dhe kishte nevojë
për mbështetje. I duheshin mjeke gra dhe dhe përkthyese që nuk ishin vëndase.
* * *
Infermjerja po e mbante për krahu,
dhe të dyja po ecnin ngadalë përgjatë korridorit për të dalë në kopështin
përpara spitalit. Ajo nuk kishte dashur të ulej në karrocë. Ndjente ende
dhimbje kur ulej. Drita e diellit ja vrau sytë. Ndaloi pak dhe vështroi lulet
në të dyja anët. Jemi në pranverë? - pyeti me një zë të dridhur duke parë rreth
e qark me habi. Po! - u përgjigj infermjerja si të ishte fajtore që koha kishte
kaluar kaq shpejt për të në gjendjen e përgjumëshme që ajo ishte mbajtur tërë
kohën. Sot ishte dita e parë që kishte qënë në gjëndje të lëvizte dhe kishte
kërkuar të dilte jasht.
Kur jam sjellë këtu? - pyeti.
Kujtesa e saj nuk ishte
rigjeneruar plotësisht. Kishte momente qartësie, por më të shumtën e kohës e
kishte vështirë të kujtonte çfarë kishte ndodhur. Dhe ndodhte shpesh që
pacientet në këtë pavion nuk donin të kujtonin edhe kur flakërima kujtese iu
vinin të forta në mëndje, mendoi infermjerja.
Gjashtë muaj më parë, - i tha
infermjerja sikur të ishte diçka normale, por vuri re se si sytë e saj u hapën
me një farë çudie të përzier me dhëmbje.
Kaq keq kam qënë?
Infermjerja heshti për një çast, e
pa me kujdes, ndjeu dhëmbje, kontrolloi zërin, dhe i tha me një ton
profesional:
Po! Ishe shumë e dëmtuar! - Mjekja
i kishte thënë që të mos ia fshihte të vërtetën sado e dhimbëshme të ishte.
Ajo tundi kokën si në miratim pa
ditur se çfarë aprovonte dhe nguli sytë në hapësirën para saj.
A do të vazhdosh më tujtje? -
pyeti infermjerja kur vuri re se ajo po e kishte të vështirë të qëndronte në
këmbë.
Jo! Le të kthehemi në pavion, - u
përgjigj me një ton të qetë, por që tingëlloi pak si i largët dhe i izoluar nga
realiteti.
U kthyen dhe ecën në heshtje
krahas njëra tjetrës. Papritur ajo pyeti:
Kur ma hoqën fëmijën?
Infermjerja u trondit. Nuk e
priste që ajo të pranonte atë që kishte ndodhur. Pyetja e saj e zuri në befasi.
Mjekja amerikane kishte insistuar
t’i thuhej që ishte shtatzënë edhe pse ajo paraqitej sikur shumë gjëra nuk i
kuptonte krejtësisht. Turpi i asaj që kishte ndodhur, i bënte shpesh viktimat
në atë pavion, të hiqeshin sikur nuk kuptonin se çfarë ju thuhej dhe se çfarë
po ndodhte me to. Shpesh ato ishin në mohim të plotë të vërtetës së hidhur që
kishin pësuar. Infermjerja i shihte çdo ditë se si shumica rrinin në heshtje
tërë kohën, dhe nuk ju përgjigjeshin pyetjeve që ju bëheshin për tu hapur në
lidhje me çastin më fatkeq të jetës së tyre, duke pritur stoikisht momentin të
lejoheshin të dilnin nga spitali të shëruara dhe të shkonin në shtëpi. Duke mos
folur, këto gra, i krijonin impresionin e gënjeshtërt vetëvetes se çdo gjë do
të harrohej sikur të mos kishte ndodhur, dhe duke mohuar e duke harruar, nuk do
të kishte çnderim, nuk do të kishte poshtërim publik, dhe ato do të ktheheshin
tek jeta e tyre e mëparëshme sikur nuk kishte ndodhur asgjë. Turpi dhe
poshtërimi ishte më i fortë se dhimbja përpëlitëse që ndjenin si gra që ishin
dhunuar në mënyrën më shtazarake që një grua mund të dhunohet, për t’i
bërë ato të flisnin. Dhe ajo e dinte
këtë gjë më mirë se kushdo tjetër.
Paicientet këtu përbënin një numër
të vogël të grave të dhunuara. Këto ishin më të dëmtuarat që ishin gjetur
pothuaj në gjëndje kome e ishin prurë këtu. Shumë prej tyre as nuk vinin të
mjekoheshin përveç rasteve kur dyshonin që kishin mbetur shtatëzëna dhe në
heshtje kërkonin ndihmë e largoheshin menjëherë pasi kishin çliruar trupin e
tyre nga e keqja që po ju rritej përbrënda.
Ato që nuk vinin këtu, mbylleshin brënda mureve të shtëpive të tyre, ku
mbështillnin vetveten në një botë irreale të mosekzistenës deri sa koha t’ua
lante plagët fizike dhe shpirtërore.
Shumë prej grave në këtë pavion as
nuk kishin dhënë emra të vërtetë. Disa prej tyre, në kartelat e tyre mjekësore
ishin të klasifikuara si pacientja X or Y. Për to, të pranonin realitetin, të
vinin emrat e vërtetë në kartelat mjekësore, do të thoshte t’i vinin vetes një
njollë turpi të përjetëshme me pasojën e mundëshme në disa raste, edhe ndarjen
nga burrat e tyre.
Mjekja ishte e bindur që pacientja
në fjalë, megjithëse ishte nën veprimin e vazhdueshëm të qetësuesve dhe të
shokut që kishte kaluar, në ndërgjegjen e saj kuptonte shumë më shumë se sa ata
mendonin, dhe ishte aq e vetëdijëshme sa të perceptonte çfarë ndodhte përreth
saj.
Në subkoshiencën e saj ajo kishte
kuptuar rrezikun e të qënit shtatzanë. Pas një jave që i ishte thënë për
shtatëzaninë, ajo kishte mërmëritur papritur si nëpër jerm, “Ma shkulni at mish
të mallkuem që po më rritet n’bark!” E kishte mërmëritur disa herë atë kërkesë
më vonë përsëri si me turp, por me një këmbëngulje të çuditëshme në tërë
momentet e shkurtëra të një qartësie të turbullt që i vinte aty këtu midis
gjëndjes së përgjumur që e vinin qetësuesit që i jepeshin përditë.
Ata kishin qënë të bindur që ajo
nuk do ta mbante mënd tërë ndodhinë. I kishin dhënë sedativ të fortë gjatë
abortimit për të zvogëluar në maksimum efektin e një traume të re. Infermjerja
ndaloi, e pa me vëmëndje për t’u siguruar që ajo ishte e vetëdijëshme për çfarë
kishte ndodhur. Iu kujtua se ajo kishte pushuar së kërkuari heqjen e fëmijës
pas abortimit. Pa vështrimin e vendosur që i dha të kuptojë që ajo, gruaja pa
emër, “Pacientja 101”, të cilës i kishte shërbyer gjithë këto muaj, megjithëse
në dukje kishte qënë pa vetëdije gjatë periudhës që ndodhej e shtruar në
spital, kishte kuptuar gjithçka gjatë gjithë kohës. Nuk dinte si t’i
përgjigjej, dhe mbeti një copë herë gojë mbyllur. Nuk ishte e lehtë t’i thoje
që i kishin hequr fëmijën. Në çfarëdo rrethanash që të ndodhte, heqja e një
fëmije ishte një traumë më vete për një nënë, veçanërisht në këtë rast. Të
qënit shtatëzënë në këto kushte e rëndonte një grua edhe më shumë nga ana
psikollogjike dhe e bënte traumën e saj më të thellë e më komplekse.
Për këtë duhet të pyesësh mjeken,
- i tha më në fund si e çliruar që i erdhi në mendje një përgjigje
profesionale.
Ajo e pa pak vëngër, e çuditur që
infermjerja në vënd t’i përgjigjej drejtpërdrejt iu shmang pyetjes sikur ajo të
ishte njeri i huaj për të, apo sikur ajo kishte bërë ndonjë turp. Sytë ju ftohën, dhe duke çliruar krahun
ngadalë prej saj i tha thjesht me një zë që kishte një nuancë të fshehur
qortimi:
T’kam qujt si me ken motra ime! -
dhe eci me mundim pak para saj duke përdorur patericat e duke e lënë infermjeren prapa. Infermjerja u ndje keq,
por nuk kishte ç’të bënte në atë moment. E ndoqi pas duke mbajtur aq distancë
sa të ishte në gjëndje t’i bëhej mbështetje në rast se nuk do ta mbanin këmbët.
* * *
Po ndiqte të birin nëpër fushë
duke ju gëzuar ditës së bukur së vjeshtës. Gjethet tërë ngjyra kishin mbuluar
tokën dhe i biri vraponte rreth e qark i mrekulluar me natyrën. Befas dëgjoi
thirrma. Ktheu kokën dhe e pa të shoqin në majë të kodrës që po jua bënte me
dorë të ktheheshin.
I thiri të birit, e mori prej dore
dhe të dy u nisën përpjetë kodrës. Kur arritën në majë i shoqi nuk ishte aty.
Me sa duket ishte futur në shtëpi. Mori
në krah të birin që dukej i lodhur dhe u drejtua nga dera e madhe.
Ushqe lopën përpara se të vish
brënda! - dëgjoi zërin e lartë të të shoqit nga brënda shtëpisë.
U drodh sikur ta kish fshikulluar
njeri. I shmangej haurit sa të mundej,
por jo gjithmonë ja arrinte qëllimit. Ai kishte qënë aty, përse nuk ia
kishte hedhur hajen lopës, mendoi.
Ndaloi për një çast e dyzuar. Vështroi nga hauri, pastaj nga kulla. I biri i
kapi faqet me duart e vogla dhe i dha një të puthur midis syve. Asaj i shkuan
lotët. Puthi mbrapsht të birin dhe me hap të vendosur u drejtua nga kulla.
E ushqeve lopën?
Jo! Djali është shumë i lodhur! Po
e çoj n’shtrat, - iu përgjigj pa e parë në sy.
Ai e pa vëngër dhe si me inat i
tha:
Sa herë t’tham të bash diçka kohët
e fundit, i gjen njiqind arësye të mos me e ba.
Ajo nuk iu përgjigj. Me djalin në
krah u drejtua shkallëve të ngushta për ta çuar në shtrat. Kjo e rriti më shumë
zëmërimin e të shoqit. Ai e pa me inat dhe doli si furtunë nga shtëpia duke
përplasur derën. Ai kishte marrë malet të luftonte, kishte vënë jetën në
rrezik, dhe kur ishte kthyer në shtëpi prej lufte kishte gjetur një grua të
ftohtë që i rrinte larg e i shmangej si prej shejtanit. Kur i hypte e vetja, e kapte me zor se ajo nuk
pranonte as të flinte me të. Çdo natë, ose i kthente kurrizin, ose binte të
flinte me të birin dhe justifikohej sikur e zinte gjumi padashur duke e
përkundur. “Shkon gruja e flen me djalë e ma len shtratin bosh,” mendoi me
zëmërim. “Para lufte nuk ishte ksisoj. Tashti, po me e prekë drithnohej si me i
pa hi shejtani n’bark. Por sonte do t’i nap nji msim t’mir qi mos t’harronte
kurrë n’jet t’vet! Burri asht burrë e ka nevojat e veta e grueja duhet me ja
plotsu!” - mendoi.
Shkoi e i dha haje lopës dhe
dhive, kontrolloi rreth e qark shtëpisë, siguroi derën e haurit, e me hap të vendosur iu drejtua shtëpisë. Pa
se e shoqja ja kishte lënë ushqimin e ngrohtë mbi tavolinë t’guzhinës, por vetë
nuk ishte aty. U ngjit shkallëve si me tërbim dhe e shtyu derën e dhomës ku
flinte i biri. E shoqja ishte shtrirë
krahas të birit. Të dy po flinin të qetë sikur gjithçka ishte në rregull. I
tërbuar, hoqi teshat, zbuloi të shoqen dhe filloi ta xhveshë.
Asaj i doli gjumi dhe e tmerruar
pa të shoqin mbi veten duke lëvizur në brëndësinë e saj me tërbim. Ndjeu
dhimbje të fortë dhe poshtërim. Ktheu kokën nga i biri. Ai ishte zgjuar nga
grahmat shtazore të të jatit dhe po shihte me sytë e vegjël i pa kuptuar se
“ç’ka baba po i bante nanës!” I tmerruar filloi të qajë me të madhe.
Me sytë e veshur nga lotët, shihte
se si i biri i lebetitur vëzhgonte këtë skenë të neveritëshme dhe po mekej së
qari. Tmerri në fytyrën e të birit i shkaktoi ngulçe në gjoks. Filloi të merrte
frymë në mënyrë ritmike si një njeri që i mungonte ajri. Një si klithmë e egër
i doli nga fyti, dhe papritur e shtyu të shoqin kaq fort sa ai ra mënjanë pa
kuptuar se çfarë i ndodhi. Pa sytë e shqyer të të shoqit që po e vështronin si
shtazë e plagosur. E llahtarisur rrëmbeu mbulesën, mbuloi veten dhe u ngrit në
këmbë, duke shtrënguar fort rrobën në kraharor me të dy duart e duke parë tërë
frikë dhe e llahtarisur nga ai.
I shoqi po e shihte me sy të
ndezur. I tërbuar që nuk kishte mbaruar dot punë, u ngrit ngadalë, eci drejt
saj, e kapi për flokësh, dhe i shurdhët ndaj lebetitjeve të të birit dhe të
qarave të saj, e tërhoqi zvarrë të shoqen ashtu lakuriq nëpër dysheme. Nga
dhimbja dhe frika, ajo filloi të ulurasë me të madhe, duke thirur emrin e të birit.
Por atij i ishin errur sytë dhe marrëzia e çastit i kishte bllokuar senset e
dëgjimit. Zakonisht një burrë i qetë, në ato momente dukej si një njeri i dal
mëndsh. Plotësimi i dëshirës shtazarake e kishte përfshirë të gjithin dhe ai
kishte humbur sensin njerëzor. Ashtu siç ishte i humbur në zjarrminë e
plotësimit të eksitimit të tij mashkullor, e tërhoqi deri në dhomë të gjumit,
e shtyu në shtresa me forcë dhe i hipi
sipër. Britma e të birit vazhdonte të dëgjohej në tërë shtëpinë dhe i hynte
asaj në shpirt si një piskamë ngjethëse.
Gjithçka që kishte ndodhur në atë
natë të zezë që ajo mundohej ta bllokonte thellë në trurin e saj, iu çfaq për
herë të parë para syve krejt e qartë sikur po ndodhte në atë moment. Ajo pa
para vetes të njëjtët sy kuq dhe të egërsuar, të njëjtën urrejtje. Ndjeu të
njëjtën dhunë fizike në trup, të njëjtën dhimbje. Fytyra e të shoqit ju
shumëfishua. Fytyrat e urryera të sërbëve i dolën përpara syve të gjalla si atë
natë. Llahtari e pushtoi dhe u ndje e humbur. Sytë i zunë pushkën e varur në
mur. Nuk e kuptoi se ku i erdhi gjithë
ajo forcë, por e shtyu të shoqin përsëri me tërbim, u ngrit, vrapoi drejt
dyfekut, e hoqi nga muri, dhe qëlloi kuturu. Dëgjoi të shoqin që bërtiti si i
marrë duke mbajtur me dorë krahun e majtë të mbuluar me gjak. Ai uluriti dhe i
bërtiti të lëshonte armën duke e sharë:
A
je e marrë moj hore! As në luftë nuk kam marrë plagë! A don me m’vra a! Hiqe
moj kopile njat dyfek nga dora se kam me ta shtyp njat kokë idiote!
Të
sharat fyese iu përplasën në fytyrë si një fshikull i mprehtë, dhe ajo ndjeu
poshtërim të pamatë në shpirt. Fytyra iu shtrëmbërua si nga një dhimbje
therrëse dhe dorën ja kapi një ngërç i fortë. Pa e kuptuar dyfeku u shkrep
përsëri dhe këtë rradhë ajo pa një njollë të kuqe t’i zmadhohej të shoqit në
kraharor. Ai e pa me habi, sytë ju zmadhuan, dhe trupi i tij i madh ra mbi
shtrat duke shkaktuar një zhurmë të fortë mbytëse.
Në
qetësinë që mbizotëroi ajo dëgjoi zërin e të birit që lebetitej në dhomën
tjetër. Lëshoi dyfekun, kapi çarçafin që kish rënë përtokë, mbështolli veten,
dhe u sul nga dhoma e tij. E gjeti të birin në mes të shtresave duke qarë me të
madhe gati në mekje. E rrëmbeu dhe u sul tatëpjetë shkallëve duke e shtrënguar
fort në gjoks. Doli nga shtëpia dhe mori rrugën për nga shëpia e prindërve. Frika që i
shoqi do ta ndiqte e bëri të mos kthente kokën mbrapa, por veç të ecte me
shpejtësi si një e marrosur që nuk di se ku shkon. Përkundte të birin në krahët
e veta dhe fliste nëpër dhëmbë, “Ku ishte ai kur ata me shqyen mua? Ku ishte
ai? Ai doli kaçak mali të më mbrojë mua! Por ai nuk më mbrojti! Ai nuk ishte
aty kur ata mu sulën njëri pas tjetrit si shtazë dhe ma copëtuan trupin dhe më
punuan qindin! Ku ishte ai kur ata më lanë gjysëm të vdekur në baltën e haurit
të përzier me gjakun tim dhe lëngjet e pështira të trupit të tyre! Ku ishte ai
kur njerëz krejt të huaj m’gjetën, m’morën, e m’shëruen e m’përthane plagët e
thella të trupit e të shpirtit?! Ku ishte ai kur m’shkulën nga trupi im i
dërrmuem mishin e keq e t’huaj që barbarët mbollën në barkun tim? As nuk
m’pveti si ja kisha kalu e vetme qysh kur u kthye prej lufte por vetëm
m’ankoheshe tan kohën e lume për ç’ka ai kishte vujt t’zit e ullinit shkrepave
t’maleve. Ku ishte ai kur unë isha kthye në një lëmsh mishi të gjakosur e nuk dijsha
ku isha e kush isha? Dhe ai guxon e m’quen mue hore!?” Tingulli i asaj fjalë e
rëndë në mëndjen e saj, bëri që dënesat ta mbërthenin keq e ajo nuk mundi të
hedhë as një hap më tej e u përplas për tokë.
* * *
Në mëngjesin e hershëm të larë nga
rrezet e para të diellit, një fshatar që po drejtohej nga ara e tij për ta
punuar, dalloi në mes të katundit një grumbull të mbuluar me çarçaf që tundej
në mënyrë ritmike. I habitur dhe kurioz u afrua, kapi një cep të çarçafit dhe e
ngriti lart. Pa një grua lakuriq që shtrëngonte një fëmijë në krahët e saj duke
e përkundur, dhe seç murmuriste pa
pushim me vete diçka pa lidhje. I tronditur nga ajo pamje, lëshoi çarçafin dhe
u sul në shtëpi të thërriste të shoqen.
Në pak minuta i gjithë fshati
ishte mbledhur rreth e qark nënës dhe fëmijës. Një grua u përkul, dhe duke
hapur çarçafin me kujdes i pa fytyrën.
Është Mirushja! - tha. I afroi
veshin të kuptonte se çfarë murmuriste. Kur u ngrit, fshatarët i panë fytyrën e
tronditur dhe lot t’i rrjedhin nëpër faqe. Vlora, i kërkoi njerëzve të largohen
e të shkojnë në punë të veta. Njerëzit u hapën por nuk u larguan. Formuan një
grup mënjanë disa metra më tutje duke vështruar me kërshëri dhe keqardhje. Ajo
i pa si me qortim por e pafuqishme t’i përzinte, thirri emrat e disa grave dhe
diçka ju tha në vesh. Ato u tronditën. E rrethuan Mirushen si të krijonin një
mur për ta mbuluar nga shikimi i kureshtarëve. Njëra prej tyre hoqi me kujdes
nga krahët e të jëmës fëmijën që flinte. Të tjerat e ngritën ngadalë duke e
mbuluar me kujdes që të mos ja shihte kush trupin lakuriq e të gjakosur, dhe duke e mbajtur prej krahësh u drejtuan
për nga shtëpia më e afërt.
Njerëzit e grumbuluar tek sheshi i
fshatit kthyen kokën. E jëma e Mirushes u duk në fillim të rrugës. Shkulte
flokët dhe murmuriste me vete. U fut në shtëpinë ku ishte e bija. Një piskamë e
thekëshme erdhi nga brënda asaj shtëpie e u dëgjua fort në mbarë fshatin:
Mirushe
moj bijë! Ç’qe ky fat i zi për ty?
Nju
Jork, Qershor, 2013
