Nga ROZI
THEOHARI
Kur po uleshim ngadalë në aeroportin
Heathrow të
Londrës, ndaj të gdhirë, në gjithë
gjatësinë e krahut të
djathtë të aeroplanit u reflektua një
ngjyrë rozë e
ndritshme. Ishin rrezet e para të diellit
të vakët vjeshtak, pas
një udhëtimi të lodhshëm nëpër natën e
gjatë atlantike. Pastaj
çdo gjë u mbulua nga mjegulla e dendur dhe
një shi i imët e i
mërzitshëm na dha mirëseardhjen në tokën e
anglo-saksonëve.
Të vizitoni Londrën, qytetin metropolit, i
vjetër e i ri në të
njëjtën kohë, të gjitha shqisat dhe truri
juaj kthehen në një
aparat të madh regjistrimi. Ju ecni tërë
emocion në rrugët ku
ka shkelur Shekspiri, Dikensi dhe Çurcilli.
Ju mahniteni që nga
stolitë e kurorës mbretërore, tek
ndërtesat gotike e stilesh të
tjera moderne, statujat, teatrot, muzeumet
e mëdha etj. deri
tek zhurma e rrëmuja e rrugëve të
ngushtuara nga rryma pa
fund e makinave dhe e autobuzëve të kuq
dykatësh.
E kundërta ndodh kur hyn në Oksford mbas
një udhëtimi
gadi dy orësh, me autobus nga Londra.
Befasohesh nga një
qetësi qiellore e të duket sikur ke hipur
në makinën e kohës e
ke shkuar dhjetëra shekuj prapa. Një
ndiesi të tillë e pata qysh
orët e para të mbërritjes në Oksford, për
të vizituar familjen e
vajzës sime aty. Qyteti mban vulën e
ndërtesave të vjetra
madhështore të stilit gotik, të vendosura
në një rregullshmëri
të ngurtë gjeometrike duke krijuar imazhin
e një amfiteatri
gjigand.
Historia e qytetit të Oksfordit fillon në
vitin 700 me legjendën
e një princeshe saksone e cila, për të
shpëtuar nga mbreti
lakmiqar, erdhi e u fsheh në një pyll ku
dhe ndërtoi një
manastir. Një komunitet i vogël filloi të
rritet jashtë dyerve të
manastirit dhe qyteti filloi të marrë
formë e gjallëri, me kishat,
tregun, banjat, shëtitoret dhe muret
rrethuese që janë ende edhe
sot. Por ky qytet i vogël anglez u bë i
famshëm qysh në shekullin
e dymbëdhjetë kur u ndërtua universiteti i
parë në botë në
gjuhën anglisht. Gjatë shekujve që pasuan,
deri në kohën e
sotme, nuk rreshtën së ndërtuari kolegje e
biblioteka, qendra
kërkimore-shkencore e muzeume etj. nga më
të dëgjuarat e
më të kërkuarat në botë. Sot numërohen
rreth 39 kolegje që i
kanë ndërtuar mbretërit, bishopet e kishave
dhe pasanikët.
Ndërtesat e stilit gotik quhen “ndërtesa
të arta” sepse janë
ndërtuar nga gurë të skalisur të verdhë e
të fortë që i rezistojnë
erozionit dhe kohës. Pothuajse të gjitha
ndërtesat ngrihen në
formë kështjellash masive oktagonalesh,
kupolash dhe kullash
me bedena ose me maja të mprehta, sipër të
cilave qëndrojnë,
sikur ëndërrojnë, kambana, sahatë të
rrumbullaktë, zogj
metalike, shtiza e shigjeta fluturuese.
Të gjitha këto mrekulli pata fatin t’i
admiroj ditëve të ngrohta
të shtatorit duke ecur me vështirësi
rrugëve me kalldrëm, e
shoqëruar nga njerëzit e mi. Dhëndrri im
gjerman, doktor i
shkencave e studiues në një nga kolegjet e
qytetit, gjatë një
shëtitjeje, më prezantoi me disa kolegë e
profesorë, dy-tre prej
tyre emra të dëgjuar në gjithë botën.
Sigurisht, në këto situata,
njeriu e ndien vehten pak ngushtë,
mundohet t’i zgjedhë e t’i
mendojë mirë fjalët…Dhe ja… tek afrohet e
prezantohet ajo, e
thjeshta, e mira, buzëqeshura,
shkencëtarja shqiptare Migena
Bregu, e cila ma shton më tepër hutimin,
por dhe gëzimin. E
përqafova si të ishim njohur prej kohësh,
e mora mënjanë e i
fola me zë të lartë, “Cila qenka kjo
bashkëatdhetarja ime që i
paska buzëqeshur fati kaq shumë?”
KORÇA - QYTETI I SAJ
Është Migena. Dhe, si një korçare, s’ka si
të mos jetë e gjatë,
elegante, me një fytyrë tërheqëse, dy sy
gështenjë të mëdhenj,
të gjallë e të lëvizshëm. Ndërsa flet të
tërheqin vëmendjen
buzëqeshja që nuk i ndahet nga fytyra dhe
anglishtja e saj me
një akcent të admirueshëm.
Ecim me Migenën rrugëve të Oksfordit që
gëlojnë nga
biçikletat, zërat dhe thirrjet e gëzueshme
të mijëra studentëve
ardhur nga gjithë bota. Pyetjeve të mia të
njëpasnjëshme vajza
korçare u përgjigjet me modesti ose
ndonjëherë ndërron bisedë
duke më treguar ndonjë kuriozitet nga
qyteti enigmatik i
kolegjeve. Ajo ndal hapat para një dyqani
të vjetër me
mbishkrimin, “Dyqani i Lizës.” “Është
fjala për, “Lizën në
Botën e Çudirave” thotë ajo. Autori i
Lizës, Lewis Carroll, ka
qenë matematicien dhe tregtar i dëgjuar në
Oksford. Ngjarjet
e librit zhvillohen rreth e rrotull
Oksfordit. Në këtë dyqan Liza
ka psonisur…”
Ajo kujtoi diçka nga fëmijëria e saj.
“Isha vajzë e urtë, thotë,
pak e mbyllur, por me një dëshirë e
kuriozitet për të mësuar. E
mbaj mend që fillimin e shkollës e prita
me emocion të madh;
abetaren e aritmetikën i mbaja tek koka e
krevatit, javë përpara
se të fillonte shkolla. Shkollën e fillova
me një etje për të mësuar
çdo gjë. Që në klasën e parë isha e
vendosur për të dalë e para
e klasës, pasi doja të merrnja pjesë në
“mbrëmjet e nxënësve të
dalluar” të Korçës, sepse aty jepeshin
lodrat më të mira që
gjendeshin në Shqipëri. Madje, me
naivitetin e fëmijës, e mbaj
mend se ndonëse për tre vjet me rradhë
dola e para e klasës,
mësuesja nuk më propozoi për mbrëmjen e të
dalluarve. E
zhgënjyer, kur e pyeta mësuesen cila qe
arsyeja, ajo m’u përgjigj
se prindërit e mi nuk ishin “punëtorë.” Si
fëmijë 9-vjeçar që
isha, u ktheva në shtëpi duke qarë dhe e
indinjuar u thashë
prindërve se ishte faji i tyre që mua s’më
dërgonin në mbrëmjet
festive sepse ata nuk ishin “punëtore”,
pra…s’punonin sa
duhet! Ky incident ishte përballimi im i
parë me doktrinën
proletare, kur për herë të parë m’u
spjeguan diferencat klasore.”
Prindërit e Migenës jo vetëm që ishin
intelektualë, Bahriu, babai,
inxhinier topograf në minierë dhe e ëma,
Valentina, inxhiniere
pyjesh, por familja e tyre ishte përfshirë
tragjikisht në vorbullën
e luftës së klasave. Qysh prej atij
momenti Migenës iu bë e qartë
se do t’i duhej të përpiqej të arrinte
rezultatet më të larta
akademike për të kompensuar mungesën e
“biografisë së mirë
politike.” Në një farë mënyre ky u bë dhe
synimi i saj në jetë.
Qysh në shkollën fillore ajo mori pjesë në
olimpiadat e
matematikës e në konkurset e letërsisë, që
organizoheshin nga
Shtëpia e pionierit. Me fillimin e
shkollës tetëvjeçare dhe
studimin e anglishtes si gjuhë të dytë,
Migenës iu hapën dyert
e bibliotekave për leximin e letërsisë së
huaj. Dalëngadalë filloi
edhe ambicja për studimet jashtë shtetit
në të ardhmen. Dëshirë
që i kishte rrënjët në etjen e madhe të të
rinjve shqiptarë për të
njohur botën e huaj, për të pasur atë
eksperiencë që ishte kthyer
në ëndërr, për shkak të mohimit. “Kur
fillova shkollën e mesme,
thotë ajo, i vura vehtes si qëllim që ta
mbaroja gjimnazin me
‘Medalje të artë’ pasi kisha mësuar se
qeveria jepte bursa për
studime jashtë shtetit, për këta nxënës.
Gjatë katër viteve të
gjimnazit studiova me këmbëngulje jo vetëm
për marrjen e
notave dhjeta në të gjitha lëndët, por
edhe për pjesëmarrjen
në olimpiadat e rrethit, të kimisë e
biologjisë, pasi një nga kriteret
e marrjes së medaljes së arit ishte dhe
fitimi i një çmimi kombëtar
në olimpiadat. Isha me fat që në gjimnazin
“Raqi Qirinxhi” në
Korçë, kishim disa pedagogë të cilët ishin
të predispozuar për
të krijuar kurse të avancuara jashtë
klase, për të inkurajuar
nxënësit që kishin interes për të ecur më
përpara se programet
në tekstet shkollore. Me ndihmën cilësore
që mora nga mësuesit
arrita që, në vitin 1993, të fitoja
Olimpiadën Kombëtare të
Biologjisë, si dhe “Medalje ari”, që jepej
nga Ministria e
Arsimit.”
Mbas gëzimit dhe festimit në familje të
plotësimit të ëndrrës
së saj, pasoi zhgënjimi, kur Migena mësoi
se qeveria shqiptare
nuk jepte bursa për jashtë shtetit. E
vetmja mundësi ishin disa
bursa nga qeveria egjiptiane për të
studiuar në një Universitet
Fetar, diçka që s’përputhej me aspiratat
që vajza i kishte vënë
vetes. Atëherë ajo e kuptoi e u bind se
duhej të përpiqej vetë
për të fituar të drejtën e studimit
jashtë. Ajo filloi Fakultetin
Juridik në Tiranë e ndërkohë përpiqej të
merrte informacion
për studimet universitare në Britani,
dëshirë që e kish
për arsye
të lidhjes me gjuhën e letërsinë angleze.
Fatmirësisht për atë kohë, me revolucionin
demokratik,
sapo kishin filluar të hynin informacioni,
shtypi dhe gazetat e
huaja. Migenës i ra në dorë një broshurë
me informacion për
studimet në Europen Perëndimore dhe filloi
t’iu shkruaje
institucioneve direkt, për të kërkuar më
shumë informacion.
Këtu filloi dhe maratona një vjeçare e
aplikimit për në
universitetet britanike. Nuk ishte e
lehtë; vështirësia qëndronte
se korrespondenca duhej bërë përmes
letrave, interneti as që
njihej në Shqipëri, dhe informacioni ishte
shumë i kufizuar.
“Kur më erdhën rezultatet e pranimit nga
tri universitete
britanike, thotë ajo, me të vërtetë, më
dukej e pabesueshme.
Zgjodha Universitetin Heriot-Watt në Edinburg për degën
Mikrobiologji. Kisha lexuar për
kryeqytetin e Skocisë që ishte
shumë i bukur prandaj nuk hezitova të
zgjidhja Edinburgun.
Zgjodha mikrobilogjinë si degën që do të
më jepte mundësinë
për të eksploruar zhvillimet e fundit në
shkencat biologjike.”
EDINBURGU
Pranimi në këtë universitet ishte vetëm
hapi i parë i
realizimit të ëndrrës së Migenes, mbasi
egzistonte vështirësia e
sigurimit të burimeve financiare.
Britania, nga vendet e Europës
Perëndimore, ka taksat më të shtrenjta
universitare. Migena
filloi kontaktimin me fondacionet
shqiptare kryesisht
fondacionin Soros në Tiranë, si dhe me
fondacione të tjera në
Britani. Fillimi nuk qe shumë premtues,
thotë ajo, dhe i dukej
se për mungesë fondesh do ta humbiste këtë
shans. Gjithsesi
me grantet e fondacioneve si dhe me
ndihmen financiare të
familjes, ajo arriti të mbulojë financimin
për vitin e parë.
“Synimi im ishte sa të filloja
universitetin, thotë ajo. Por më
vonë i kisha vënë qëllim vetes që të
arrija rezultate të larta
akademike e t’i kërkoja universitetit
ndonjë bursë nderi.” Por
pas gjithë këtyre përpjekjeve, pengesa e
fundit ishte marrja e
vizës. Për shkak të procedurave të
tejzgjatura për dhënien e
vizave për shtetasit shqiptarë, ajo arriti
në Edinburg në
tetor të
vitit 1994, tri javë me vonesë nga dita e
fillimit të simestrit.
“Mbërritja në Edinburg ishte sa mbresëlënës aq dhe e
vështirë, thotë Migena. Për herë të parë
më duhej të përballoja
gjithçka vetë.Vështirësia qëndronte në dy
nivele. Së pari,
studentët e tjerë kishin krijuar miqësitë
dhe për mua ishte e
vështirë të depërtoja në rrethet e ngushta
studentore. Së dyti,
duke humbur pothuaj tri javë leksione
kalimi i provimeve ishte
jo aq i lehtë. Tri ditë mbas arritjes,
pata një takim me
koordinuesin e kursit. Ai, duke ditur
prejardhjen time nga
Shqipëria dhe fillimin me vonesë të
universitetit, në mënyre të
sjellshme më paralajmëroi se s’duhej të
mërzitesha në qoftë se
ngelesha në provimet e simestrit të parë,
pasi kisha të drejtën e
përsëritjes. I jam përgjigjur atij me
ngulm, “Unë s’kam ngelur
në asnjë provim deri tani dhe nuk mendoj
pse duhet të filloj
tani.” Që nga kjo bisedë Migena premtoi me
vete se do të dilte
sa më mirë në provime e t’u tregonte
pedagogëve atje, se, në
kundërshtim nga paragjykimet, shkolla
shqiptare i kishte dhënë
asaj formim të kënaqshëm shkencor si dhe
ambicien për
konkurencë e arritje të larta.
Fillimisht ajo vajti me kasetofon për të
regjistruar gjithë
leksionin dhe të kishte mundësi ta ripërpunonte
gjatë studimit
të saj privat. Fatmirësisht në provimet e
vitit të pare Migena
doli nga të parat e kursit. Pedagoget
ishin aq të impresionuar
dhe e ndihmuan me referenca të shkëlqyera
për aplikimet që
ajo bënte për bursë. Në fund të vitit të
parë ajo takoi zëvendës
principialin e universitetit, Dr.Brown, te
cilit i kërkoi anullimin
e taksave universitare. Mbështetur në
rezultatet e saj akademike
si dhe në vështirësitë financiare,
Këshilli i Lartë i Universitetit
miratoi anullimin e taksave që ishin 8,000
pounds (14,000 $).
Ky ishte lehtësim i madh pasi tani ajo e
kishte më të lehtë
pagesën për koston e përditshme të
jetesës.
Si ka studiuar Migena gjatë këtyre katër
viteve të
universitetit, përpjekjet, këmbëngulja dhe
disiplina e hekurt
në arritjen e suksesit, e tregojnë
provimet e saj përfundimtare,
ku arriti të marrë diplomë të klasit të
parë. Gjithashtu ajo doli
jo vetëm studentja a parë në kursin e
Mikrobiologjisë por edhe
studentja e parë në gjithë Fakultetin e
Shkencave Biologjike.
Për këtë arsye mori dhe dy çmimet më të
larta të nderit dhënë
nga Heriot-Watt University.
Por Migena është modeste e s’tregon
më shumë. Duhet t’ia nxjerrësh fjalët si
me darë. Kur u ktheva
në Amerikë e u telefonova prindërve të saj
që banojnë në Dallas,
ata më treguan diçka për vajzën e tyre.
Migena kishte ardhur
nga Edinburgu me pushime verore pranë
familjes dhe një
korrespondent i Radio Korçës erdhi në
shtëpi e mori në
intervistë. Përgjigjet e saj ishin aq të
shkurtëra e të thjeshta, sa,
korçarët që e dinë mirë ç’janë universitetet
britanike, kur e
dëgjuan emisionin e radios, nuk u kënaqën.
MIGENA NE BOTEN E OKSFORDIT
Vajza e Korçës fitoi nga Universiteti
Heriot-Watt medaljen,
“Watt-Club Medal”—Medalja e argjendit
dhënë studentit me
rezultatet më të larta në Fakultetin e
Biologjisë dhe “Loise-
Fletcher Memorial Prize”, çmim i dhënë për
studentin me
rezultatet më të larta në kursin e
Mikrobiologjisë.
Ishin këto çmime që e ndihmuan Migenën të
fitojë të drejtën
për të vazhduar doktoratën në
Universitetin e Oksfordit, një
ëndërr e objektiv që ajo ia kish vënë vehtes prej
kohësh. Pranimi
në Oksford ishte për të një gëzim i
veçante pasi ajo e kishte
admiruar Oksfordin si një nga qendrat ku
kishin hedhur rrënjë
arsimi dhe kultura europiane. “Të bëhesha
pjesë e këtij
komuniteti, thotë ajo, ku të kisha mundësi
të prezantoja
potencialin intelektual shqiptar, ishte
një emocion dhe mision
i veçantë.”
Oksfordi dhe Kembrixhi janë dy
Universitetet që janë
ndërtuar, e akoma funksionojnë, mbi bazën
e kolegjeve.
Kolegjet filluan si manastire, me një
organizim të pavarur
arsimor e kulturor për aristokracinë
britanike. Përmes shekujve,
kolegjet e Oksfordit u shtuan e u zgjeruan
duke u bërë qendra
elitare kulturore në Europë. Sot
Universiteti i Oksfordit
funksionon mbi bazën e kolegjeve dhe fakulteteve
që së bashku
koordinojnë mësimdhënien dhe kërkimin
shkencor. Në pesë
dekadat e fundit Oksfordi ka shtuar fushat
e studimeve
kërkimore-shkencore duke forcuar e duke i
dhënë drejtim të ri
rolit tradicional të të mësuarit.
Tradita dhe cilësia akademike janë bazat e
Universitetit të
Oksfordit. Gjatë historisë Oksfordi ka
nxjerrë burra e gra të
adhuruar nga çdo sferë e veprimtarisë
njerëzore, të cilët kanë
studiuar ose kanë dhënë mësim në
Universitet. Midis tyre
përmenden katër mbretër, 46 fitues të çmimit
Nobël, 25
kryeministra, 18 kardinalë etj.
Migena doktoratën në Oksford e kreu në
departamentin e
Biokimisë në lidhje me Brasenose College.
Brasenose College
është themeluar në vitin 1509 dhe
frekuentohej kryesisht nga
fëmijët e pasanikëve. Ndër akademikët e
njohur të kolegjit
përmendet nobelisti e shkrimtari William
Golding. Gjithashtu
në këtë kolegj kanë studiuar stërgjyshi i
Xhorxh Washingtonit,
presidentit të parë të Amerikës, si dhe
gjyshi i John Adams,
presidentit të dytë të Amerikës.
Për doktoratën Migena u financua nga
Wellcome Trust si dhe
fitoi Overseas Student Awards. Është
interesante të theksohet
se fillimisht në Universitetin e Oksfordit
nuk pranoheshin
femrat, megjithse qyteti ishte themeluar
nga një femër. Gratë
u pranuan për herë të parë në Oksford në
vitin 1878 por ato
nuk kishin të drejtë të diplomoheshin. Në
Brasenose College
femra e parë është diplomuar në vitin 1974
dhe kjo datë
koinçidon me vitin kur është lindur
Migena.
“Kërkimin shkencor, thotë Migena, e kreva
në laboratorin
e profesor David Sherratt, geneticist i
njohur që ka studiuar
rekombinim gjenetik të A D N në bakteria.
Studimi im ishte
fokusuar në mekanizmat molekulare që
kontrollojnë
rekombinimet gjenetike në bakterien
E.Coli. Mbas tre viteve
rezultatet e kërkimit tim shkencor i
botuam në një nga revistat
më prestigjoze në fushën e biologjisë
molekulare. (The EMBO
Journal, Vol.21 No 14.)
Pas mbrojtjes me sukses të doktoratës ajo
fitoi titullin
“Doktor i shkencave,” në korrik 2002.
Mbresat e dorëzimit të
titullit “Doktor,” atë ditë, i përshkruan
Bahriu, babai i Migenës:
“Bashkë me gruan, thotë ai, ishim të ftuar
në ndërtesën e teatrit
te Oksfordit, ku zhvillohej ceremonia. Ne
ishim ulur në sallën
e madhe tok me prindërit e tjerë kryelartë
e krenarë anglezë,
por edhe nga vendet e tjera të botës.
Përveç emocionit, ishte
kënaqësia më e madhe që kam ndier
ndonjëherë në jetë. Ç’fat
i madh që ndodhesha aty, ku më kishte
sjellë vajza ime…”
Por Migena ishte më pak e emocionuar. E
mësuar me këto
lloj festimesh ajo e kishte mendjen më
shumë për planet e së
ardhmes. Para
saj tani ishin hapur perspektivat dhe rrugët e
pa fund të shkencës. “Gjatë doktoratës,
thotë ajo, më lindi
dëshira që të merresha jo vetëm me
kërkimin shkencor në
nivelin akademik. Doja që të eksploroja
dhe se si zbulimet dhe
përparimet shkencore kanë efekt mbi
zhvillimin e shoqërisë së
sotme. Për këtë arsye vendosa që, pas
doktoratës, të bëja një
‘internship’ për komisionin europian në
Europë, në
departamentin për shëndetësinë dhe të
drejtat e konsumatorit.
Duke shpresuar që së shpejti Shqipëria do
të bashkohet me
komunitetin europian, kjo mundësi m’u duk
ideale për të luajtur
në një farë mënyre rolin e ambasadorit
jozyrtar. Fillova punën
në Bruksel ku kontaktova me komisionin që
organizonte
raportin mbi asocacionin e Shqipërisë me
Europën. Gjatë
diskutimit që pata me ta u përpoqa të
theksoja nevojën për të
analizuar situatën në Shqipëri me spektër
të plotë e jo me gjykim
të njëanshëm. Pavarësisht nga situatat e
ndera politikoekonimike,
Shqipëria ka potencial njerëzor e natyror
që mund
t’i sjellë kontribut komunitetit europian.
Imazhit shqiptar që
përfaqësohet nga politikanët e tanishëm i
mungon disi serioziteti
dhe pjekuria që gjendet midis
intelektualëve dhe komunitetit
të moderuar shqiptar.”
Mbas mbarimit të internshipit në Bruksel,
Migena u kthye
për të vazhduar në Universitetin e
Oksfordit si punonjëse
akademike shkencore në Departamentin e
biokimisë. Kërkimin
e tanishëm shkencor ajo e ka në vazhdim më
të thelluar të
arritjeve shkencore të doktoratës, për të
zgjeruar kuptimin mbi
rregullimin qelizor të rekombinimeve
gjenetike.
“URA E PSHERETIMAVE” - BRIDGE OF SIGHS
Me Migenën vizituam disa nga kolegjet më
të vjetra të
qytetit. Mjedisi ku qëmdrojnë madhërisht
ndërtesat e kolegjeve
që formojnë zemrën e Universitetit, sot
konsiderohet si grupi
më i dalluar, fin, i ndërtesave në Europë.
Më tej kalojmë në
“Urën e psherëtimave,” një urë e vjetër në
hyrje të rrugës së
Universitetit. Ura është ndërtuar mbi një
hark gurësh mbi rrugë,
dhe lidh dy ndërtesa ballë për ballë.
Është vazhdim i traditës
që studentët e diplomuar parakalojnë nën
këtë urë, ekuivalent
i një lloj harku triumfi, të duartrokitur
nga banorët e qytetit të
cilët qëndrojnë në të dy anët e saj. Nën
këtë urë ka parakaluar
edhe Migena, midis vargut të gjatë të të
diplomuarve, veshur
me pelerinën karakteristike të zezë dhe me
kapelen e zezë në
formë libri. Emërtimi “Ura e psherëtimave”
nuk e ka kuptimin
romantik të vuajtjes së të dashuruarve,
por është simbol i fatit
dramatik të studentëve që mbeteshin në
provime e i thoshin
“lamtumirë” Oksfordit. Ata hipnin mbi këtë
urë e derdhnin
lotë me psherëtima.
E pyes Migenën: “Ke dëshirë të kalosh edhe
njëherë tjetër
nën urë?” Me pamjen serioze të fytyrës ajo
ma ktheu: “Do të
isha e lumtur sikur të shihja të
parakalonin aty edhe studentë
të tjerë shqiptarë. Për mua, suksesi i
studentëve shqiptarë në
nivelet më të larta akademike dhe
kulturore shfaq atë potencial
të admirueshëm njerëzor që kemi ne si
komb. Potencial që në
një farë mënyre duhet të jetë burim
frymëzimi, vetbesimi e nderi,
por që në të njëtën kohë duhet të shihet
si përgjegjësi. Përgjegjësi
për të nxitur etjen e të rinjve shqiptarë
për të studiuar. Përgjegjësi
për të inkurajuar intelektualët shqiptarë
të zhvillojnë karrierat
profesionale në Shqipëri e për ta pasqyruar
pasurinë e
potencialin e kombit tonë në botë. Është
tragjike të shohësh
largimin në masë të intelektualëve
shqiptarë. Është tragjike që
për brezat e rinj s’ka asnjë stimulim
moral ose financiar.”
Migena tregon se si në shtetet e tjera me
vështirësi financiare
si Brazili, Argjentina, Bullgaria, Rumania,
pavarësisht nga
krizat financiare, qeveria e
institucionet, janë të angazhuar në
përkrahjen e nivelit arsimor e shkencor.
Vetëm si shembull,
për në Oksford, qeveria e Brazilit
financon çdo vit disa bursa
për studentët, me kusht që me mbarimin e
studimeve, të kthehen
në Brazil e të kontribuojnë në
zhvillimin e vendit për një
periudhë minimale prej pesë vjetësh. Një
angazhim i tillë deri
tani s’është marrë nga qeveria shqiptare.
A nuk do të ishte ky
një stimulim që do të rizgjonte etjen e të
rinjve shqiptarë për të
studiuar? A nuk do të ishte më mirë sikur
diaspora shqiptare e
institucionet private të hiqnin dorë nga
financimet e konkurseve
të bukurisë dhe të fillonin të investonin
e të përkrahnin
financiarisht konkurset e olimpiadat
shkencore e kulturore?
Ne kemi nevojë për shkencëtarë, artistë e
inxhinierë për të
ndërtuar vendin në standartet që kërkon
koha dhe shoqëria
moderne, thotë ajo.
Sipas Migenës, përse historia e kultura
shqiptare në botën
e huaj, në shumicën e rasteve prezantohet
nga analistet e huaj.
Ka ardhur koha, thotë ajo, që ne si shtet
të investojme në
studimet tona historike e kulturore. Ne
duhet t’i paraqesim botës
bagazhin tonë historik e kulturor përmes
studiuesve shqiptarë.
Në këtë aspekt bashkëpunimet me
institucionet e huaja kanë
avantazhe të disaanshme. Së pari,
studiuesve tanë u krijohet
mundësia të kryejnë punë cilësore dhe të
publikojnë në botime
të njohura ndërkombëtare, gjë që do të
rrisë njohuritë mbi
Shqipërinë në nivelin ndërkombëtar dhe do
të nxisë interesin e
të huajve mbi çështjet shqiptare. Së dyti,
do të ndihmojë
studiuesit shqiptarë të sjellin
mentalitetin shqiptar e botëror në
linja të përbashkëta. Diçka që do të ishte
shumë e dobishme në
shkencat politike e diplomatike sepse për
momentin, Shqipëria
vuan ndjeshëm nga një mospërputhje e
gjuhës politike
shqiptare me atë europiane. Universiteti i
Tiranës në
bashkëpunim me Ministrinë e Arsimit duhet
të fillojnë projekte
konkrete për studime historike,
antropologjike e politike të
çështjeve delikate për Shqipërinë, duke
ofruar mundësi studimi
e bashkëpunimi me universitetet e huaja që
kanë eksperiencë
në këto fusha.
“Le të mos e lemë potencialin shqiptar të
japë fryte vetëm
në botën e huaj. Le të përkrahim etjen për
dituri që ka qenë e
mbetet një virtyt i shqiptarit. Shembujt e
mirë i kemi, le ta
përdorim këtë si inkurajim për të
ardhmen.” Ky ishte dhe
mesazhi i fundit i intelektuales së shquar
shqiptare.
…Kur u largova nga qyteti ndjeva se
Oksfordi s’ka nevojë
për stinën e ëmbël të pranverës sepse atë
ia krijojnë studentët
në të gjitha stinët. Janë vetë shkollarët
që i japin gjallëri, energji
e bukuri ambientit. Një nga këto lule
është dhe Migena jonë.
