MAGJIA E VENDLINDJES NË LIBRIN “ I PËRVEÇMI “ TË AUTORIT LEONIDHA NAQEDHRAMI

   

                                    

                                                                 Leonidha Naqedhrami

                    

      Duke lexuar vëllimin me poezi “I PËRVEÇMI” të autorit Leonidha Naqedhrami  të pushton e të freskon magjia e Vendlindjes.Dashuria për vendlindjen është e përjetshme,është hyjnore ,që aq bukur mund ta shprehin vetëm poetët.Kur jeton larg vendlindjes e sidomos jashtë Atdheut  ndjenja e magjishme e vendlindjes të shoqëron edhe në gjumë.Graviteti shpirtëror  i vendlindjes është një forcë rëndese magjike.Ashtu si forca e  rëndesës së universit  natyror që ushtrohet mbi sipërfaqen e trupit të  çdo njeriu me përmasat gjeometrike në hapësirë e në kohë edhe  graviteti shpirtëror i vendlindjes ushtron brenda organizmit të njeriut një trysni malli të pandërprerë në çdo qelizë gjaku.Ashtu si në botën kuantike ku fotonet vetëlëvizin në hapësirën e pafund të gjithësisë edhe malli e dashuria për vendlindjen  vetëlëvizin në shpirtin e mendjen e njeriut duke pushtuar gjithë qënjen, ekzistencën e tij.

       Vëllimi poetik “ I Përveçmi” nga Leonidha Naqedhrami është një përmbledhje poetike, sa e bukur dhe e veçantë, ku autori shfaq vlerat e tij si poet. Talenti i tij shpërthen në një rreth të gjërë ndjenjash dhe mendimesh të thella.

I Përveçmi, nuk është thjesht një titull libri, është epitetizimi që i bën autori  vendlindjes së tij, Qeparoit. I Përveçmi, është kryefjala e të gjitha poezive. Në vazhdimësi do të shohim,se si shpaloset nga strofa në strofë, malli dhe dashuria e poetit për vendin e tij.                                                            

                                           KU E KAM UNË SHTËPINË

                                        “ …Ku e kam unë shtëpinë?!

                                          -Te një kreshtë mbi brerimë.

                                           Poshtë saj bëjnë foletë,

                                           Shqiponjat nëpër greminë.

                                           Majave u pret rrufetë

                                           Dhe deti i pret stuhinë.

                                           Ulem mbi ballkonim tim.

                                           Bashkë me Diell, me Hënë.

                                           Shqiponjat në fluturim,

                                           Vijnë e mbi krahë më ngrënë.”

    Vetë titulli i poezisë është një pyetje retorike që poeti nuk heziton tja bëj vetes dhe më pas na jep një përshkrim të detajuar mbi kodrën Qeparo ku shtëpia e tij shtrihet. Poezia përmban strofa me katër , pesë deri në gjashtë vargje. Rima është herë e kryqëzuar e herë e përputhur.

 Kjo i jep një lloj muzikaliteti poezisë, për poetin është një himn që i ngrohte shpirtin dhe i jep lumturi :’’ Shqiponjat në fluturim, Vijnë e mbi krahë më ngrënë.’’

    Kur nisëm rrugën e mërgimit të gjithë kemi ikur me shpresën se një ditë do të kthehemi. Ëndrra e vendlindjes nuk shuhet kurrë në jetën e çdo mërgimtari. S’ka më të dashur dhe më të  dhimbshme se vendlindja. Ajo është foleja e parë dhe më e ngrohtë e njeriut.  Vendlindja nuk matet me sy, por ajo matet me zemër.Zemra e njeriut gjithmonë flë në vendlindje. S’ka më e ëmbël se vendi ku ke lindur! Ajo është ngrohtësia, gëzimi, hareja, kënga, loti, lodra, dashuria dhe gjumi i ëmbël i jetës. Për vendlindjen kanë shkruar me qindra shkrimtarë, e sidomos shkrimtarët të Rilindjes sonë Kombëtare Shqiptare. Këta shkrimtarë janë djegur e janë përvëluar për vendlindjen.

       Autori  Leonidha  Naqedhrami me emocione që drithërojnë  edhe gurin ,i drejtohet me dashuri e mirënjohje vendlindjes  të “Përveçmit QEPARO”,me të cilin është lidhur ngushtë, pazgjidhshmërisht, me këtë vend perlë bregdetare,ku ka  parë për herë të parë dritën e diellit dhe ku ka bërë hapat e parë në jetë. Dashuria për vendlindjen nuk përkufizohet.Të provosh ta përkufizosh vendlindjen është njësoj si ta fusësh në kallëp zjarrin, dashurinë, mallin…

“Mos më  pyesni pse e dua Turenin? - thoshte Balzaku i madh për krahinën nga e cila vinte dhe përgjigjej: «Unë e dua atë jo si fëmija djepin, as siç e duam një oazë në shkretëtirë; unë e dua ashtu si një artist e do artin», duke shtuar se pa Turenin, ndoshta, nuk do të mund të jetonte.

            “Ne me demandez pas pourquoi j’aime la Touraine? ,kështu shkruan Balzaku te romani “Zambaku në luginë”.

   Vendlindja është djep i frymëzimit, arkiv i kujtesës, peng i shpresës.Vendlindja apo vendlermi, si thoshin rilindësit tanë, është vendi me të cilën na lidhin fije të shumta, të dukshme e të padukshme dhe mbi të gjitha kujtimet e fëmijërisë, stinës më të bukur të jetës.

 Në vëllimin me poezi “I Përveçmi”,  nuk ka simetri midis poezive. Shikohen poezi të shkurtra në formë citati, me 4 vargje,poezi të shkruara në kollon dhe poezi të gjata me mbi 10 strofa, të ndara në  fragmente.

     Motivet kryesore që trajton autori në përmbledhjen ‘I përveçmi’, janë motivet filozofike dhe motivet e atdhedashurisë e mallit për vendlindjen.

                                                I PËRVEÇMI

                                         “Shqiptarët me thonë grek,

                                          Grekët me thon’ allvano,

                                          Mua emrin ma ka dhënë,

                                           I përveçmi Qeparo.’’

     Në këtë poezi, autori tregon me krenari identitetin dhe origjinën e tij, të cilën nuk e ndërron me asnjë lloj kombësie tjetër.Shqiptarët që herët kanë qenë të ndërgjegjësuar për atdheun, e kanë pasur të qartë përkatësinë e tyre etnike, e kanë shfaqur me dashuri e krenari si dimensionin kryesor të shpirtit të tyre, e kanë ndjerë me dhëmbje, i janë përkushtuar me dëshirë, kanë jetuar dhe kanë luftuar me idealin e atdheut në gji.Ndjenja e kombësisë  për  ne shqiptarët nuk është thjesht  një refleks vetëdijeje për origjinën e lashtë, për gjuhën e bukur shqipe, por ajo ka qenë ndjenjë e fuqishme që i ka mbushur zemrën, i ka frymëzuar shpirtin dhe i ka mprehur vullnetin për t’u vënë në shërbim të atdheut me të gjitha aftësitë e mundësitë. Vetëdijësimi për përkatësinë etnike dhe vetëdijësimi për vlerat etnike  i kanë bashkuar shqiptarët pa dallime fetare apo krahinore në luftërat për  Liri  e Pavarësi.Janë pikërisht vetëdija e përkatësisë etnike dhe ndjenja e shqiptarisë gjeneratorët e luftrave shekullore të popullit tonë për të mos iu nënshtruar armikut dhe për t’u bërë ballë përpjekjeve të  asimilimit të huaj.Për  Flamurin kombëtar, shqiptarët kanë një nderim të veçantë, pothuaj mistik, e kanë për zemër, si simbol të unitetit kombëtar; sepse kudo që jetojnë shqiptarët,  ata i përulen e i përbetohen me lotë në sy këtij Flamuri.

         Populli ynë nuk e ka identifikuar kurrë veten nga besimi fetar, në ndryshim me sllavët, grekët, bullgarët, etj.,por nga përkatësia etnike, duke i dhënë kombësisë përparësinë, siç i takon: si element i pandryshuar, i patjetërsueshëm. Është kuptimplote përgjigjja për këtë çështje e Ismail Qemalit dhënë një gazetari anglez, pas Shpalljes së Pavarësisë:

“Si do t’i bashkoni në një shtet katolikët e Veriut me myslimanët e Shqipërisë së Mesme dhe me ortodoksët e Jugut?- pyeti gazetari.

Mos kini frikë, zotëri! Ata janë bashkuar e bërë njësh prej kohësh nëpërmjet kultit të të njëjtit atdhe, të cilin e kanë në zemër prej shekujsh. – u përgjigj Ismail Qemali.”.

Dihet, që të huajt gjithmonë janë përjekur për ta përçarë popullin shqiptarë me larminë e besimeve fetare apo dallimeve krahinore,por është e dhimbshme kur  politikanë shqiptarë me etjen për pushtet të pakufizuar duan popullin ta përçajnë me shprehjet “Veriorë e Jugorë,Gegë e Toskë,etj”  Poeti i shquar Ndre Mjeda  thotë:

                                        “   Gegë e Toskë, Malsi jallia,
                                             janë nji komb m’u da s’duron,
                                             fund e maje nji a Shqipnija,
                                             e një gjuhë t’gjithë na bashkon.

                                                  Qoft mallkue kush qet ngatrrime,
                                                   ndër kta vllazën shoq me shoq!
                                                  kush e ndan me flakë e shkrime
                                                   qka natyra vetë përpoq…”

   Që kur u ngjiz shpirti i shqiptarit, ndriçon e rrezaton  ndjenjën  e dashurisë së atdheut , idealet më fisnike në shërbim të tij,duke e vlerësuar Atdheun si dashurinë  më sublime, që është ideali më i lartë i shqiptarit. Autori Leonidha Naqedhrami duke përdorur rimën e  kryqëzuar AB x AB, bën që të tingëlloj më ëmbël për lexuesin.

                                                       QEPARO

                                        “As lule më të bukura të botës,

                                          As qeparizët ceremonial,

                                          As buzëqeshjet e shtatoreve,

                                          Mbledhur atje,

                                          Atë vulë vend,

                                          Dot s’e zbukuronin,

                                          Se plagë të bukur nuk ka.”

Qëndrimi largë vendlindjes dhe të parit e bukurive botëtrore, si lule,qeparize e shtatore nuk e shtyjnë në asnjë moment të mendoj që ato do qëndronin mbi Qeparoin. Dhe kjo duket nga përdorimi tre herë  i As lulet, as qeparizët, as shtatoret, pra asgjë  se zbukuronin.

Se plagë të bukur nuk ka, plaga në këtë rastë personifikon dhimbjen dhe mallin e poetit për Qeparoin.

                                                         HUMBJE

                                                           “U ndamë!

                                                           Po ç’u bëtë ju?

                                                          Ç’u bëra unë?

                                                          Kaq vite më,

                                                          S’u pamë,

                                                          S’u pamë!

                                                          Balta e merakut,

                                                          Sot zemra na i kalb.”

Motivi i mallit dhe dhimbjes së ndarjes nga njerëzit e dashur , shikohet në këtë poezi.

U ndamë ! pohon autori, është një pohim që ja bën vetevetes nën zë dhe të tjerve njëkohësisht. Më pas vijon me pyetjet retorike, drejtuar vetevetes dhe njerëzve të tij. Është si një monolog me veten, ku përgjigje nuk merr veç pohimit, S’u pamë, S’u pamë! Është  realiteti që dhëmb, që se ndryshon dot.Këtë  e tregon përmes metaforës’’ balta e merakut, sot zemrat na i kalb’’.Balta është  e errët, të ngjitet e të gëryen zemrën e shpirtin, I tillë është dhe meraku.                                                  

                                                      GUR I PAÇMUAR

                                                   N’ atë truall ku kam qënë,

                                                   Miqt’ e shokët i kam lënë.

                                                   Këtu s’kam as miq , as shokë,

                                                  As për kafe, jo për kokë.

                                                  Mos e bëni miqësinë,

                                                  Pa provuar si rakinë.

                                                  Miqësia e provuar,

                                                  Si raki e stazhionuar.

Gur i paçmuar për poetin në këtë rastë është miqësia, që i mungon larg Vendlindjes. Këtë e tregon përmes vargut: ‘’Këtu s’kam as miq, as shokë,as për kafe , jo për kokë.’’

Dhe më poshtë vijon me një këshillë që i drejtohet lexuesit dhe çdokujt si ai të ndodhur në mërgime: ‘’Mos e bëni miqësinë, Pa provuar si rakinë.Miqësia e provuar, Si raki e stazhionuar.’’ Përdorimi i eptitetit , krahasimit dhe rimës së përputhur AAxBB (qënë –lënë; shokë –kokë), i japin poezis një tonalit origjinal.

Në poezinë :

                                      DUKE KERKUAR VETVETEN

                                          “  Që andej,

                                            Një zile telefoni pas më shkreh.

                                            Si lemëz,

                                            Dhe në gjumë më ngacmon.

                                            Por Leonidhën atje e ka, atje.

                                            Këndej, më kot e kërkon. “

Në këtë strofë ,’’Që andej’’ i referohet, Qeparoit, Vendlindjes. Përdorimi i krahasimit: ‘’Si lemëz, dhe në gjumë më ngacmon.’’ Është zëri i tij i brendshëm që lidhet me dashurinë për Vendilindje. Fizikisht ndodhet jashtë atdheut por me zemër është në Qeparo dhe kjo duket në vargun : ‘’Por Leonidhën atje e ka, atje.Këndej, më kot e kërkon.’’

                                                                 Atje ësht’ ai, atje

                                                                 Lemzën Brenda zemrës e tret.

                                                                 Cicërimat e nxënësve

                                                                 Nëpër mëngjese duke shkrehur

                                                                 Atje u ndamë,

                                                                 Atje e lashë,

                                                                 Atje më pret.

Ai është atje ku ishte, atje ku përket. Në të kaluarën e artë mes nxënësve , në kujtimet që nuk treten kurrë , në nostaligjinë që gjithmonë e kthen pas në kohë.

                                                      “   O njerëz,

                                                          Mos katalizm’ e humbjes erdhi

                                                          Dhe njeriu humbet shpresat, të vërtetën,

                                                          Humbet prindi fëmijët,

                                                          Fëmijët, nën’ e babë,

                                                          Humbet emrin

                                                          Vetveten,

                                                          Jetën? “

Në këtë strofë poeti i bën thirrje njerëzimit por më shumë vetevetes, për të pohuar humbjet dhe dështimet që pëson njeriu largë vendit të tij. Për të na treguar se njeriu duke humbur shpresën, prindin, emrin humbet vetveten dhe është njësoj si të humbë vetë jetën. Dhe ai kursesi nuk mund ta pranoj humbjen e të rri i heshtur ndaj dhe rebelohet. Kjo duket në strofën e fundit:

                                                       ‘’Do iki.

                                                          Si nga një e keqe ëndërr zgjuar,

                                                         Leonidhën ta gjej,

                                                        Ta shoh e të më shohë.

                                                        Mbi kokë dimrat borën më kan’ shtuar,

                                                         Por un’ e di.

                                                        Ai do më njohë,

                                                        Do më njohë.’’

Këtu poeti tregon forcën e karakterit që e karakterizon gjithë poezinë, është i gatshëm të përballet me veteveten ballë për ballë pavarsisht ndryshimeve të pritshme dhe kjo duket në vargun : ‘’Mbi kokë dimrat borën me kan’ shtuar,

Por un’ e di.Ai do më njohë.’’

                                                       KAM IKUR

                                               “Kam ikur , vendi im.

                                                Kam ikur .

                                                Ngarkuar rëndë,

                                                Nga plagët,

                                                Dhimbjet,

                                                Brengat,

                                                Kujtimet.

                                                Sidoqë të vij, pranomë.

                                                (Nuk vij nga parajsa)

                                                Si të lashë djersën e gjakun tim,

                                                 Do të lë edhe shpirtin,

                                                 Edhe kurmin tim.

                                                 Kam ikur, vendi im,

                                                 Kam ikur. “

      Në këtë poezi, shikohet monologu i poetit me vendin e tij, i flet sikur ai ta dëgjonte. Shprti i tij është i ngarkuar emocionalisht, si një valixhe e rëndë ngarkuar me mall , brengë , kujtime dhe dhimbje… Dhimbje që është i ikur dhe përulësisht i kërkon ta pranoj kthimin e tij, kjo duket në vargjet: ‘’Sidoqë të vij, pranomë.(Nuk vij nga parajsa)’’, njëkohësisht i tregon që vendi nga vjen nuk është parajsa vetë.  E mengjithatë poeti nuk ndalet, është gati të vetëflijohet deri në shpirtin e kurmin e tij: ‘’ Si të lashë djersën e gjakun tim, Do të lë edhe shpirtin, Edhe kurmin tim.’’ Dhe vijojnë sërisht vargjet e pendimit dhe dhimbjes: ‘’Kam ikur, vendi im, kam ikur.’’ .         

Ai përceptimin e ngre në stadin e lart filozofik, si një mesazh që mund të kujtohet edhe më gjatë, që mund të interpretohet edhe nga çdo lexues që vendlindjen e kanë të shënjtë .

    Poeti Leonidha Naqedhrami jo vetëm  konstaton, por ai  depërton thellë në thellësi të         objekteve poetike, duke përshkruar  me ngjyra të ndezura peisazhe të thyera të shpirtit njerëzor, pritje të mbetura pezull, kohë të turbullta, të mbetura në kujtesë si magma e vullkanit të  kohëve shkuara,por harresa nuk i ka kthyer në  bukuri të ftohta që marrdhin nën brymën e emigracionit.

Ai zbulon magjitë dhe kontrastet e gjërave që e rrethojnë, që tek “Atdheu tjetër” larg vendlindjes  ka gjetur jetën më të garantuar shtetërore,por tek vendlindja e Atdheu frymëzohet shpirti tij  i sinqertë.

                       “Gjithë jetën zemra nga Atdheu kthyer,

                            Si gjëlpëra magnetike drejtuar nga Veriu.

                            Ndryshe,

                            Nëpër pyjet e dashurive do humbiste.

                            Aherë,

                            Si thoni,

                            Ç’do t’ ishte më njeriu?"

    Poezia vlerësohet jo nga sasia e vargjeve por  nga vlera dhe mesazhi që përcjell autori.Në këtë  poezi ka fuqi shprehëse, fjala ka peshë të rëndë si forca e rëndesës së tokës së Atdheut, është poezi qëllimore për misionin poetik, për një ideal të madh të njeriut poet, për vendin dhe kombin e tij. Në poezinë “Misionari  Dritëdhënës”,poeti Leonidha Naqedhrami  me mirënjohje e dashuri i drejtohet mësuesit të tij të vendlindjes ,mësuesit erudit Janko Pali – “Mësues i Merituar” , që i përket plejadës të parë të mësuesve në gjuhën shqipe, që tërë jetën arsimoi mijëra nxënës duke ndikuar fuqimisht në rritjen e ndërgjegjes Kombëtare. Mësuesi i shquar  e atdhetari ndershëm  Janko Pali  është krenari e Qeparoit ,e Vlorës ,e Atdheut, duke u shërbyer me përkushtim e pasion,për të cilën është  vlerësuar e nderuar kudo ku ka punuar dhe ka disa çmime.

 Poeti ,ish-nxënësi i  mësuesit të talentuar Janko Pali, pasqyron poetikisht veprimtarinë e misionarit dritëdhënës të përkushtuar për vendlindjen e Atdheun .Ai shpreh qartë idealin  e atdhedashurisë, në të cilën  janë skalitur me vargje në shtatë fragmente të thurura  bukur me fjalët artistike, ndërtuar në frymën  poetike duke përçuar  në mënyrë emocionale ndjenjën atdhetare..

                                                “Fshati dergjet n’errësirë,

                                                  Verbuar nga drit’ e drurit.

                                                  Kull’ e bardhë dremit natën,

                                                  S’i mbyll syt’ llamb’ e vajgurit.

   Jeta dritën e ka humbur , Varfëria shpellë mali. Dritë pena i pikon,  Alkimistit Janko Pali./

  Si Fausti n’ Auerbah, I eturi dijetar. Dhe Mefistofel magjik,Dhe i dijes farkëtar/

 Vetë Zoti mos e solli,  Dritë nga Franca,Izmiri. Të ndritë vendin e tij,Duke u djegur si qiriri”/.                       

                                                    Nuk e dinim se ç’kërkoje,

                       N’atë fund të humbëtirës.

                       Me penën qiri në dorë,

                       N’atë pus të errësirës.

     Poeti vizaton poetikisht  portretin e “Mësuesit të Merituar” Janko Pali ,punën e tij voluminoze gati shekullore  si misionar i flaktë i dritës së diturisë. Ky portret ngrihet madhërishëm duke e vendosur harmonikisht në hapësirë e në kohë. Heroi i poetit  ish-nxënës  është  misionari dritëdhënës Janko Pali,i cili nuk preferoi jetën komode jashtë atdheut ku kishte  kryer studimet,por nisi jetën e mundimshme në  vendlindje e në Atdheun me shumë halle. Në zemrën e në mendjen e tij gjeniale ishin farkëtuar idealet e Atdheut të shënjtë e të shtrenjtë.

                               “Me mijëra libra, fletore,

                Shkrime – një perandori.

                                 Ç’dritë vallë projektoje,

                Tek përgjumej një qiri?!

Dhe i mbolle dituritë,/ Dhe në fshat,dhe në qytet./Dhe i  fale Shqipërisë,/Mundimin tënd njëqind vjet./  Bilbili me shumë gjuhë,/Sa lart e bëre folenë./  Dhe i vetëm,trim në luftë,/Kapedan i madh në penë.                      

Poeti  Leonidha Naqedhrami artistikisht e poetikisht  evidenton  veprën studimore krijuese të misionarit dritëdhënës Janko Pali :

                                     “Tetëdhjetë mijë vargje,

                Një galaksi poetike.

                Ku dridhet shpirti jetës,

                Në vibracione magjike.

 Në vazhdimësi poeti  liston veprat e tjera të misionarit dritëdhënës Janko Pali si  më poshtë  vargëzon  :

 “ Fjalori yt shqip-frengjisht,Dyzet e pes’ mijë fjalë/ Tetë vëllime poetike,Të mirëfillta shkencore.Sa përkthime artistike,Nga letërsia botërore/ Sa studime në muzikë,Sa vëllime folklorike,Brenda e jashtë Atdheut,Sa shkrime publicistike./ Rrëfenja dhe shumë esse,Dhe vëllimin me tregime,Dhe në gjuhësi krijove,Gramatika e studime…..”

Poeti depërton në  shpirtin e misionarit dritëdhënës  Janko Pali duke sintetizuar karkaterin e personalitetin,motivin e jetës së një intelektuali me zemër të zjarrtë atdhedashurie, ku theksohet

ideali i misionarit dritëdhënës ,”Mësuesit të Merituar” Janko Pali :

  “Misionari dritëdhënës,Mësuesi proletar,S’denje si yll pranë Hënës,Se t’u dhimbs trolli shqiptar./ Nga Dielli marrin yjtë,Dritën nëpër hapësirë,Sa brezave u dhe dritë,Me shpirt e zemër të mirë.”

 Koha ecën si një lumë i rrëmbyeshëm duke sjellur largimin e çdo njeriu nga jeta. Edhe jeta e misionarit dritëdhënës Janko Pali fiket fizikisht në shtator 1994,,por mbeti emri i mirë,shpirti tij atdhedashës, vepra e tij e pavdekshme . Dhe poeti Leonidha Naqedhrami, ish-nxënësi  tij  e vlerëson:                               

  “ S’punove për pasuri,As për tituj e për grada. Rilindasi yn’ i madh, Si bregdetasi De Rada ./

   Ndezur mbeti drita jote,Sipër kohës flakadan.I përveçmi,Janko Pali, Iluminist Europian./

Të heq kapelen Himara,Dhe Vlora,dhe Shqipëria. I përveçmi,Janko Pali,”Mbrapa të vjen historia”

Poeti duke ndjerë mungesën  fizike të këtij misionari dritëdhënës, poetizon me kohën , mjedisin, pritjen që rri pezull,me pluhurin që hedh koha ,vargëzon duke thirrur:

                                                  “Mblidhuni ,o himarjotë,

                Që kulla portën të hapë.

                Ta zgjuajmë Janko Pali,

                                                    Të ndezë llambën prapë!”

 Vepra e misionarit dritëdhënës Janko Pali është një univers diturie,por fatkeqësisht koha e shkuar e kishte lënë në hije apo në harresë. Dhe poeti me dhimbje përshkruan:

                                                   “Burri enciklopedist,

                             Veprimtar me aq dije.

                                                    Të eklipsoi regjimi,

                                                    Si lulediellin në hije.  

    Krenarinë s’ta pranonte, Komunizmi shqiptar. Shpatën nxirrte,urdhëronte, -Nënshtrohu, Njeri Krenar!”                                         

 Koha e demokracisë dhe trashëgimtari i denjë i misionarit dritëdhënës, poeti e shkrimtari talentuar Petraq Pali  i ka nxjerrë në dritën e botimit jetën dhe veprën e atdhetarit të shquar rilindas  Janko Pali -“Mësues i Merituar”,të cilit mendoi se meriton  t’i jepet titulli “Mësues i Popullit” apo edhe “Nderi Kombit”.

  Poeti Leonidha Naqedhrami udhëton përgjithmon me  shpirt  e imagjinatën e tij në vendlindje

 se kujtimet e shumta ,nuk e lënë të qetë anjëher. Atje në vendlindje është e qara dhe qeshja  e tij e parë,fëmijëria ,mësimet e shkollës me mësuesin Janko Pali,të cilit i kushton këtë poezi  të bukur “Misionari Dritëdhënës”.Poeti me fantazin  e tij të pasur poetike bën që ndërtimi i poezisë  të mos bëhet monoton por ta shikojë objektin poetik nga kënde dhe prerje të ndryshme.Vargu poezisë  së tij rrezaton  së brendshmi dhe së jashtmi. Deduksioni i mendimit poetik në çdo fjalë jep shumë mesazhe për jetën. Tek vendlindja poeti gjen qetësinë,krenarin,lumturin.

    Bërthama e vendlindjes është familja ku jemi lindur dhe rritur me mundime,janë prindërit e dashur që na kanë sjellur në këtë jetë.Poeti Leonidha Naqedhrami, duke jetuar në mëgrim e ka

 të vështirë të dal jashtë kornizës së nostalgjisë dhe ndjehet si i pezmatuar  në dhe të huaj, që nuk mund të shkoi shpesh  tek banesa e fundit e prindërve të tij të shtrenjtë,që së paku t’u vendoste një tufë lule përkujtimore.Duhet të jesh jashtë vendlindjes, të jesh larg Atdheut , për të kuptuar se ç’forcë e ç’bukuri të ëmbël ka  fjala Vendlindje.Në këtë vëllim , poeti  u kushton  poezi prindërve të tij,të cilat në çdo shkronjë  kanë aromën e luleve të Qeparoit.Poeti si gjetje poetike ka  ndërtuar imazhe që të mbeten në mendje për veçanësinë dhe thjeshtësinë e tyre .

                                                E BARDHA NËNË

                                               “Në dhe’ ra e u tret

                                               Një fjollëz’ e bardhë bore.

                Nëpër qiell s’di nga humbi,

                Një rez’ e bardhë  puplore.

                                Fjollë bore e vërtetë,

                E bardha nënë, mos je?

                Mos pikël e bardhë bryme,

                A pikëz vese mbi dhe?

                Bëj të prek e s’të prek dot.

                Nëpër ëndërr më humbet.

                Brenda qënies më ke hyrë,

                                Dhe bën,bën pa më troket.”

Para nënës dhe vendlindjes-Atdheut të gjithë përulemi me nderim,e sy të djegur nga malli.Poeti

harmonizon  bukur  emocionin me mendimin,ndjenjën e realitetit me virtualitetin.Nëna, edhe pse ne fizikisht nuk shihemi,ajo jeton brenda nesh ,jemi mishi e gjaku i saj. Poeti më tej kujton :

                                                 “Më mbet fëminia,

                Për nënës varur.

                Si verigë rrushi,

                Varur për hardhisë.

 Që nëna ma ruante , Deri në fundvjeshtë, Kur fletët strukeshin , Rrezës së avllisë.

                                                   Më mbeti fëminia,

                Për nënës gjith’ jetës,

                                                Si verigë rrushi,

                Nën sqetull të fletës.”

  Në vazhdim poeti i dedikon babait të tij  Naqe Dhrami poezinë “Gjykatësi Popullor” ,e cila ka vlera artistike,por edhe historike e filozofike për kohën e shkuar dhe aktualitetin që jetojmë.

Portreti i gjykatësit popullor  Naqe Dhrami ndriçohet me virtytet më të mira të burrërisë shqiptare. Ai  gjykonte me drejtësi në krahinën  e Himarës,Kurvelesh e Labëri.E thërrisnin  t’i gjykonte ,se kishte fituar besimin e të gjithëve. Karakteri i tij solid me integritet të lartë moral e me llogjikë të mrehtë jepte drejtësi duke zgjidhur konfliktet për pronën,sinoret,hasmëritë etj.

Fjala e tij dëgjohej me respekt dhe zgjidhte siç thot poeti “nyjet e Bagdatit”.

                                                          “Dhe pa ligj edhe pa shtet,

                Të drejtën nga balta nxore.

                Virtytet  e  karakterit,

                T’u  bënë norma ligjore.

Në krahinë të Himarës,Kurvelesh e Labëri, Të thërrisnin të gjykoje,Se kishin besim tek ti.

Hasmëritë dhe mëritë,Do t’i zgjidhje fshat më fshat,Dhe do lidhje miqësitë,Dhe me Kuç e Kallarat./ Vriteshin Piluri e Kuçi,Sinorin se zgjidhnin dot.Ti me areopagun vutë,Kufirin që është sot./Bujarinë e drejtësinë,Trashëgoje nga të parët.Dhe besën e burrërinë,Siç e kanë shqiptarët.”

   Ndoshta konfliktet për pronën e hasmëritë i përkisin të kaluarës ,por  ato janë shfaqur  me egërsi edhe në kohën që jetojmë.Kush qe më i fort grabiti prona. U ligjërua gënjeshtra e padrejta. Mashtrimet e fallsifikimet grabitën edhe vijën e bukur bregdetare,një lëmësh tepër i ngatërruar.

Shpirti poetit revoltohet për padrejtësinë. Dh kjo revoltë  nga poeti nuk shprehet me shkatërrime e përvetsime të pronës së tjetrit,por shprehet me ëmbësinë e poezisë që modelon jetën më të mirë shoqërore,për një shtet ligjor ku të gjithë të jenë të barabartë para ligjit të drejtësisë.Beteja me krimin e korrupsionin janë shumë të vështira për t’i elemeniuar,të cilat do të kufizohen vetëm në rast se do realizohet reforma në drejtësinë e shtetit shqiptar. Padrejtësitë që janë bërë e po bëhen lartësojnë figurën e ndershme të gjyqtarëve të kohës së shkuar dhe me të drejt poeti i drejtohet  në poezi babait të tij:

                                                 “ Klima si gjarprinjt’ i ngjalli,

                                Mëritë dhe hasmëritë.

                Po ngrehu,o Naqe Dhrami,

                Fillo prapë pleqësitë.”

    “I PËRVEÇMI “ është një vëllim poetik, që të rrëmben në çdo poezi e varge. Aty shpaloset karakteri dhe personaliteti i një intelektuali dhe njeriu që me forcën e penës , tregon dashurinë e mallin për vendin e tij, pa u kursyer në përdorimin e figurave të pasura letrare, përdorimin e rimës . Origjinaliteti i tij bën që për çdo lexues , sidomos ata që ndodhen jashtë atdheut, ky vëllim të jetë si himn që ushqen shpirtin e ku gjithsecili gjen veteveten. Malli, brenga dhe dashuria për atdheun është  një plagë që na dhëmbë të gjithëve.Ky libër tregon se autori Leonidha Naqedhrami , ka arritur të krijojë një model të vetin në përzgjedhjen e fjalës, në strukturimin e vargjeve, me simbolika dhe metafora artistike që zbukurojnë këtë libër, ku shëmbëllen shenja të mirëfillta arti letrar, me një forcë të brendshme të mendimit filozofik për dashurinë dhe jetën.

     Kur kthen fletën e fundit të vëllimit me poezi “I Përveçmi”, ndjen se ke dëshirë t’i rikthehesh një leximi tjetër, më të kujdesshëm  që mund të përjetosh shqetësimin e një poeti, që me të vërtetë ka se çfarë thotë dhe di të vendosë një kod komunikimi me kohën dhe bashkëkohësit e tij.

         Autorin Leonidha Naqedhrami e kam njohur si koleg pune në shkolla në vitet ’70 të shekullit të kaluar.Kur shkoja për të bërë mësim në klasën që sapo kishte dalë nga mësimi kolegu im ,e gjeja dërrasën me një ,bukurshkrim estetik që të qetësonte syrin sikur shikoje një pikturë të bukur.Të gjithë nxënësit që bënin mësim lëndën e gjuhë- letërsisë me mësuesin e talentuar ishin të gëzuar e  me fat që  fitonin njohuri  gjuhësore letrare me nivel të lartë shkencor.  Komentet letrare, qartësia e mendimeve të tij krijuese letrare kishin rritur interesin e pasionin tek nxënësit që ta dashuronin letërsinë.Nxënësit e respektonin duke e adhuruar mësuesin për karkaterin e tij solid me integritet të lart moral human e dashamirës. Ishte i palodhur në procesin mësimor-edukativ, kishte mendim inovativ në përdorimin me sukses të metodave  të spjegimit e ngulitjen e koncepteve shkencore të lëndës së letërsisë. Ai hynte në orën e mësimit me objektiva të qarta shkencore që nxënësit të përvetësonin sa më mirë programin e lëndës së letërsisë.

       Autoriteti tij në gjimnaz ishte krijuar nga profesionalizmi i talentuar si mësues shëmbullor letërsie,por edhe nga sjellja e tij tepër njerëzore me kulturë qytetare.Ai ishte jo vetëm i talentuar si mësues letërsie,por ishte i talentuar si krijues poetik e kritikë cilësorë letrar.Vite më vonë  ai boton krijimtarinë e tij poetike. Ky është i gjashti vëllim i botuar nga autori.Vëllimi i shtatë është botuar këto ditë në Tiranë.Në proces  për botim janë edhe tre vëllime të tjerë poetike,një vëllim me tregime,një roman dhe një vëllim me studime e shkrime kritike.

      Sigurisht të jetosh në emigracion ndjehesh shumë i malluar e jeton shpirtërisht brenda mureve të vendlindjes,por edhe përshtatja dhe siguria e jetës në vend të huaj është një terapi shpirtërore për të mos harruar kurrë vendlindjen. Atje na ka mbetur pjesa më e maddhe e shpirtit,atje na fle zemra.

   Dashuria për vendlindjen ekziston edhe tek ata që jetojnë në  vendlindje, por megjithatë dashurinë ndaj vendlindjes e ndjen më shumë kur je larg saj.Larg vendlindjes,Atdheut,dashuria shndrrohet në një forcë magjike,ashtu siç përshkruhet magjia e vendlindjes në vëllimin  “I Përveçmi “ të autorit Leonidha Naqedhrami.

    Qatip Mara

Bayside  New York     18 dhjetor 2015