Tregim, nga: ALEKO
LIKAJ
Avioni i shoqërisë "Lufthasa", që udhëton çdo ditë nga Frankfurti
për në Tiranë dhe anasjelltas, atë pasdite gri dhjetori u duk mbi aeroport si
një zog i stërmadh dhe i lagur. Një zhurmë, që u dëgjua si një gulçimë e
mbytur në fund të pistës, bëri që shumë
nga të ardhurit të dilnin nga baret e klubet përreth për të parë me vëmendje
përtej rrethimit të kangjellave. Ndoshta prisnin të afërmit, që duhej të vinin
në këtë linjë të largët nga veriu i kontinentit. Braçe Feratozi, një
mesoburrë e me shtat të lartë atleti
doli nga furgoni blu, që mbante targat e një qyteti pranë kryeqytetit, dhe
hodhi nxitimthi sytë mbi rripin e betontë, që dukej si një vijë horizonti, e
cila e ndante jeshilen e tokës nga e kaltra e qiellit. Pikërisht aty, ku avioni
tronditi pistën një çast më parë. Ai kishte pushuar përballë terminalit kryesor dhe të vetëm të
këtij aeroporti i cili, në fakt, ngjan si i harruar në mes malesh që e rrethojnë
në të katër cepat e horizontit.
Disa njerëz, që nxitonin të dilnin nga barku i mjetit që dukej krejtësisht
i alumintë, zor se dalloheshin nga furgoni i Braçes i parkuar vetëm dy metër
larg portës, ku dalin automjetet që lëvizin përbrenda pistës. Një gjysmë orë më
vonë, me udhëtarët e fundit që dolën nga godina njëkatëshe e aeroportit, u
shfaq edhe Luke Darëzeza së bashku me mikeshën e tij Ulrikë, me të cilën
bashkëjetonte në Gjermani. Pëllumb e kishte emrin, por Luke e thërrisnin që nga
fëmijëria. Ashtu dhe i kishte mbetur.
Braçia, që nuk nguroi t’u dalë
përpara dhe t’i përqafonte me mall, pasi shtatë vjet më parë ishin ndarë me lot
në sy, i drejtoi shpejt për te furgoni i tij që lagej nga një shi i imët, i
cili kishte filluar papritmas nga një qiell që tashmë ishte bërë krejtësisht i
plumbtë.
- Jemi vonë dhe do të na
zërë nata rrugës. Siç e di, mor kushëri, këtu te ne tani në dhjetor dita është
tepër e shkurtër. Pastaj kemi rrugë për të bërë dhe ata na presin me padurim.
M’u lutën që të vinë edhe ata t’ju presin, por unë i dhashë karar vetë kësaj
pune.
- Mirë jemi. - tha Lukja.
- Kanë mall. Edhe mund të merrje ndonjë.
Ulrikë Fon Setman, 55
vjeçarja nga një qytet i vogël pranë Frankfurtit, pronare e tre butikëve, që e
vizitonte për të parën herë vendin e vogël në jug perëndim të Ballkanit, ngriti
sytë nga qielli që gjerbonte dhe buzëqeshi, ndërsa dy burrat bisedonin me zë të
lartë dhe vazhdonin të sistemonin bagazhet e shumta që kishte sjellë ajo. Plot
dhurata për të gjithë pjesëmarrësit dhe të afërmit e burrit të saj shqiptar, të
cilët do t’i njihte për të parën herë pas martesës prej gjashtë vjetësh me Luke
Darëzezën, refugjati që pranoi të ulej në një cep të zemrës së saj, e cila
ishte tepër e zhuritur, duke i kthyer dashurinë që e kishte varrosur së bashku
me të "mirin Manfred", burrin, gati 10 vjet më parë. Zakonet e
shqiptarëve tani zëre se i njihte mirë. Përreth dy muaj me radhë, Lukja i
kishte përshkuar fisin e të afërmit me hollësi, jo vetëm familjen e motrës së
tij të vetme, e cila kishte tre fëmijë jetimë pas vdekjes së burrit dhe që ai
kishte një detyrim moral, por edhe material, ku çdo muaj i postonin
rregullisht nga 1000 marka. Ulrika
përveç një liste, që e mbante në çantë me emra e adresa, kujtonte me detaje çka
kishte paketuar për secilin.
Rruga deri në kryeqytet
iu duk se kaloi shpejt dhe ajo dalloi nxitimthi edhe një autostradë, që në fakt
nuk i pëlqeu. "Ku rrugët e Gjermanisë, e ku këto këtu!" Të dy burrat kuvendonin në shqip dhe ndonjëherë Lukja
nxitonte sikur të ishte kujtuar për ndonjë gjë, pyeste në se i pëlqenin Ulrikës
që po e sillte nga veriu i kontinentit, nga ato që kishte parë gjatë rrugës .
Qytetin e ndanë mëdyshas dhe, në rrugët
nën atë shi të imët dhjetori të përzier me një borë të shkrirë, nuk lëvizte
njeri. Tirana iu duk e shpëlarë dhe e çngjyrosur krejtësisht, që në fakt, nuk i
bëri ndonjë përshtypje të madhe. Pak më shumë se një orë më vonë furgoni i
Braçes hyri në një qytet tjetër. Ajo nuk mundi që ta shihte dhe ta shijonte nga
xhami i përparmë i makinës, pasi Lukja e njoftoi se tashmë kishin
mbërritur në qytetin e tij. "Do të
kem kohë më vonë ta sodis e ta shëtis këtë qytet, që më ka lindur të dashurin e
zemrës sime, Luken", mendoi nxitimthi sa për t’u qetësuar edhe për të
mbledhur pak veten, sepse kuptoi që
kishte emocione. "Të tjerë njerëz ...tjetër psikologji. Ballkanasit janë
popuj me temperament dhe, në një farë mënyre, të pagdhendur e të pa kulturuar
me shoqërinë e sotme njerëzore." Kështu kishte lexuar shumë vite më parë,
në ata të rinisë së hershme, në një libër që fliste për gjeografinë e këtyre
vendeve. Pastaj mendimi se si do ta prisnin
të afërmit e Lukes, pasi ajo tashmë kishte 20 vite diferencë, u duk se
morën sërish udhë edhe këtu. Mjaft kishte vrarë mendjen e gjykuar për të tjerët
atje në Gjermani, që nga dita që vendosën të vijnë për një vizitë në Shqipëri,
së bashku me Luken e saj, të cilin e donte me një pasion vajzëror dhe e
nderonte shumë.
Furgoni qëndroi te hyrja
e një pallati, diku në lagjen veriore të qytetit, dhe Ulrika gati sa nuk
përplasi kokën në xham, pasi Braçia ndaloi shpejt e pa kujtuar. Një fëmijë i
vogël, që e kishte ndjekur makinën në metrat e fundit para derës së hyrjes,
gati sa nuk mbeti viktimë poshtë rrotave. Lukja ndjeu që t’i njomeshin sytë dhe
ashtu, në një çast disekuilibri aty në furgon, gjeti rastin të fshinte një pikë
loti që po e tradhtonte në cepin e syrit
të majtë. Disa gra, që dolën menjëherë përpara, larguan fëmijët e vegjël që u
mblodhën si trumcakë te dera e makinës. Braçia lëvizi dorezën dhe dera u hap.
Një çamarrok me flokë mbi veshë nxitoi të futej brenda dhe t’i hidhej në krahë
Luke Darëzezës, duke lëshuar një piskamë, "babë, mor babë!..." U shkreh
në vaj. Të tjerët bënë zhurmë. Dhe ndonjë prej grave që kishte dalë për të
pritur mysafirët nga Gjermania mbuloi fytyrën me dy shuplakat e duarve. Nisi që të qajë me fjalë, për kurbetin dhe
kohën që i ndau njerëzit si kokrrat e orizit të hedhura në shkretëtirë. Fjalët
prekëse të gruas, që kishte qëndruar në mes të shkalleve dhe që më tepër dukej
se dridhej e rrotullonte kokën me një zë, që dilte nga thellësia e kraharorit,
bënë që të lëshohej në tokë e zalisur, pikërisht ajo që Luke Darëzeza, e kishte
prezantuar përpara gjermankës, si motrën e tij. Një fëmijë tjetër, rreth 10
vjeç, u lëshua sipër saj duke qarë e lebetitur. Dy burra, që zbriten vërtik
shkallët, komshinj me sa duket, së bashku me Braçe Feratozin, ndërhynë për të
qetësuar gjendjen. Dikush tha që "malli të bën hatanë". "Kjo
botë kështu u bë...kashtë e koqe."
Në shtëpinë e motrës, pak
çaste më vonë, Lukja u ndje disi më mirë. Edhe gruaja nga gjermania, e cila
pasi pyeti nëse i kishte marrë rregullisht çdo muaj markat dhe se a mund të
përballohej jeta në vend, duke premtuar se do ta rriste përsëri kuotën, u duk
se ishte çliruar tashmë nga ajo ngarkesë e lartë emocionale që i kishte nisur
që në Gjermani. Njerëzit përreth po i pëlqenin, ndonëse nuk kuptonte asgjë nga
ato që dëgjonte. Ndërsa të tjerët ishin bërë më gazmorë e të shpenguar në
komunikim, pikërisht kunata, motra e Lukes, e cila mbante pranë tre fëmijët që
Ulrikës iu dukën të bukur si yje, qëndronte tashmë tre hapa larg e heshtur dhe
e pafjalë. Ndjehej sikur nuk ishte aty. Sikur nuk ishte ajo që u zalis një çast
më parë. Ajo po bluante në kokë diçka që
mbetej pa thënë, ndonëse në mes të gjithë njerëzve të shtëpisë kishin nisur
shakatë dhe kujtimet e gëzuara që, me sa dukej, ishin harruar e mbetur pas disa
vite. Ndofta që para ikjes së Lukes.
Braçe Feratozi, që kishte
edhe frenat e shtëpisë në dorë për momentin, kërkoi që të sapoardhurit të
qetësoheshin, pasi kishin bërë rrugë të gjatë, por edhe se pas dy apo tre orëve
do të fillonte edhe darka e pritjes. U duk se fjala e tij zuri vend.
Ndonjë i largët e dy komshinj u ngritën në këmbë, për t’ua lënë fjalën
grave, që do të përgatisnin tavolinën e mbrëmjes. Lukja dhe gjermanka bënë
shpejt nga një dush dhe lodhja u iku si me magji. Në mes të njerëzve të shumtë,
ku ndjehej një atmosfere gëzimi dhe plot urime për kthimin e Lukes pas shtatë
viteve nga "ai i shkrete kurbet që të bluan edhe kockat e trupit!",
Zana, nëna e tre fëmijëve që i ngatërroheshin nëpër kraharor refugjatit të
ardhur nga Gjermania, dukej si e tjetërsuar. Momë Sala, një plakë tek të 70 –
at, komshie një kat më lart, e shfajësoi te dy gra të tjera të ardhura rishtas
nga tre kate më sipër.
- E ka nga malli për
Luken. Nuk është lehtë të rritësh tre fëmijë. Dhe kur se? Në këtë kohë që nuk
ke ku të lidhesh koqen e kripës. Punë jo. Lekë jo. Qeveri hiç. Ah, e mjera,
zëre se rrojmë e zëre se s’rrojmë! Si u katandisëm kështu të gjithë!"
Aty nga ora 20, Braçe
Feratosi dha urdhër që të shtrohej darka dhe njerëzit e ftuar zunë vendet pa
fjalë. Dy kushërinj të Lukes, që kishin mbërritur në momentin e fundit, por që
ishin planifikuar më parë, tre komshinj me të cilët Zana ndante të mirat dhe të
këqijat e kësaj jete për të rritur tre fëmijët pa burrë, çifti Feratozi dhe një
shok fëmijërie i Lukes, që kishte mbërritur në shtëpi në mesditë për të pritur
refugjatin nga Gjermania me një kitare, e cila duhej ta ndizte me tepër
atmosferën. Kjo ishte e gjithë gjindja
në tavolinën familjare të mbrëmjes. Bëheshin gati një duzinë e gjysmë. Njerëz
donte ajo mbrëmje.
Sidoqoftë, darka dhe
mbrëmja shkoi si më mirë s’ka, plot hare e këngë, por edhe me mall për
kurbetçiun Luke, që mbeti asaj Evrope.
Fëmija si fëmija, herë uleshin në karrige e herë zinin radhën për t'u ulur në
prehrin e Luke Darëzezës. Ky i përkëdhelte në flokë pasi i puthte me mall kudo
në fytyrë. Gjermanka nxirrte herë pas here karamele e çokollata nga çanta, të cilën e mbante pas vetes për të
qerasur ata që i quante si nipërit e burrit të saj, Luke Darëzeza. Nga ora
22.00, një prej komshinjve, Momë Xheku, nuk u përmbajt dot dhe pasi uli kokën
në tavolinë, filloi të qajë me dënesë për fëmijët që po rriteshin jetimë me
baba gjallë. Kjo skenë preku edhe tre persona të tjerë nga të ardhurit dhe
darka e gëzimi, u duk se po rrokullisej teposhtë. Ndoshta mund të kthehej në
një vaj të vërtetë. Situatën e mori në dorë shoku i Lukes, kitaristi, i cili me
një zë basi nisi një nga serenatat korçare, "jam, jam i mirë, s'jam, s'jam
i mirë dhe në jam i mirë, jam për veten time. O-o-ooooh!" Pas atij
zëri një çast më vonë pasoi një heshtje
tronditëse. Të darkuarit nuk e menduan se pikërisht në këtë çast kritik mund të
niste një këngë. Kuptuan se ishin hutuar dhe pasi kitaristi kaloi në rreshtin e
dytë të këngës korçare, filluan ta ndiqnin dalëngadalë. Në fillim sa për t’i
shkuar pas avazit, por kur kaluan në refren, të gjithë u intonuan e filluan ta
shoqërojnë serenatën edhe me të përplasurit e duarve sipas ritmit.
Kur u duk se ç'do gjë
shkoi në vendin e vet dhe asnjë nuk e kishte më mendjen tek psherëtima e lotët
e komshies atje në cep të tavolinës, nëna e tre fëmijëve, Zana, u ngrit e
heshtur pa zhurmë nga tavolina dhe u fut në një prej dhomave, duke lënë pas një
dridhje të lehtë të supeve e dy duart që mbuluan fytyrën, pikërisht përpara se
ta hap derën. Kjo i ra në sy vetë Ulrikës, e cila ishte padyshim, kryemiku i
kësaj mbrëmjeje mes shqiptarësh. Pa rënë në sy te të tjerët, me gju poshtë
tavolinës preku të shoqin si për ta kujtuar se, pikërisht ai duhej ta qetësonte
Zanën që braktisi e përlotur tryezën e mbrëmjes. Lukja, që dukej se ishte
përhumbur i tëri pas rrjedhës që po merrnin ngjarjet atë çast, nuk e kuptoi
sinjalin e gruas së tij gjermane.
- Shko qetësoje Zanën,
motrën tënde! - i tha në gjuhën e saj.
Refugjati u dha menjëherë
te dera e dhomës, por Zana u kthye sërish. Ishte aty në mes. Në fytyrë kuptohej
një njollë që kishte përskuqur cipën e hollë, e cila zinte pak më shumë se mollëzat e faqeve, ballin e
buzët, që në fakt dukeshin të
mavijosura. Mbase i kishte krijuar shtrëngimi i dhëmbëve, që kërkonin të mbanin
ndoshta një duf, i cili ziente përbrenda kraharorit, për të mos shpërthyer në
atë tavolinë gëzimi për të ardhurit. Ndërkohë, kitaristi, që e kishte
përfunduar këngën, filloi sërish me një zë basi, "të rashë pas, moj, të
rashë pas, rrugës kur shkoje për në gjimnaz". Me shenjë u kërkoi të darkuarve për ta ndjekur përsëri
nga pas. Lukja u trondit. Pamja që u shfaq vetëm një hap larg tij iu duk e
përçudnuar. Portreti i Zanës, ishte i paparë ndonjëherë dhe krejtësisht i
shpërfytyruar. Nuk mund ta besonte. Kuptoi që gruaja, me të cilin kishte lindur
tre fëmijë, dhe vajzës së ëndrrave
rinore, të cilën e kishte marrë në shtëpi pa lejen e prindërve të saj, dukej se
vuante shumë për të. Për hir të dashurisë me Luken kishte ndenjur 5 vjet pa
folur me prindërit, por pastaj mëria nuk zgjati aq shumë, pasi tre vjet me
vonë Zanës i vdiq babai në një aksident
në uzinën e qytetit. Nëna si nëna. Kishte kapërcyer atëherë pragun e derës e
trishtuar për ikjen e të atit dhe me një ndjenjë ankthi, ndonëse vëllezërit nuk e pranuan vajzën për ta qarë
babanë e saj, pasi ai e kishte lënë vetë amanet për të mos e kapur dërrasën e
arkivolit, vajza e tij e vetme që i kishte ikur nga shtëpia atë natë, pa ja dëgjuar fjalën. E gjitha kjo skenë i
kaloi Luke Darëzesës përpara syve në
disa fragmente sekonde. Provoi të zgjasë dorën drejt saj me dhimbje e shpirt të
lënduar. Kuptoi se kishte bërë budallallëkun më të madh të jetës së tij, me
mbërritjen në Shqipëri pas 7 vjetësh, në krah të një gruaje tjetër të huaj, që
e paraqiti përpara të afërmve si padronen e mikeshën e tij. Ajo telefonatë në mes të Tetorit e kishte tronditur së
tepërmi. E kishte bërë ndoshta për të
parën herë në jetë të derdhë lotët si fëmijë, kur dëgjoi që të tre fëmijët e
tij nga kabina telefonike t’i luteshin
që të vinte sa “për t’i kapur vetëm një herë në qafë”. Pastaj le të kthehej përsëri.
Shtyu derën ngadalë dhe
ndjeu një dhimbje në kraharor. Zana tani ishte
shtrirë në një prej shtretërve të fëmijëve. Qante me dënesë përmbys.
Fustani i mbrëmjes ishte zhubravitur. Lukja e mbylli derën dhe iu afrua
ngadalë. Zana që e ndjeu praninë e tij, ktheu kokën nga ana e murit dhe vazhdoi
të derdhë lot hidhërimi. Lukja i vuri dorën ngadalë në sup, por Zana lëvizi për
ta kundërshtuar.
- Largohu,
largohu!...
Zëri u duk se doli i
çjerrë si një gurgullimë nga kraharori që ulej e ngrihej pa pushim. Psherëtiu
thellë e pastaj mblodhi gjunjët përpara dhe vendosi kokën midis dy pëllëmbëve.
Duart u njomën nga rrëketë e lotëve që rridhnin pa pushim. Te dera u dha Braçe
Feratozi që e tërhoqi Luken, i cili qëndronte si i ngurosur para krevatit të fëmijëve të tij.
- Braçe, të lutem më lerë një herë
vetëm pasi, siç e sheh, Zana nuk është mirë. Mbase ajo ka nevojë një çast për
mua. - Tha Lukja dhe tentoi që të largojë duart e kushëririt të tij, që
qëndronte vetëm dy pëllëmbë larg. I dha të kuptonte se duhej që të dilte nga
dhoma.
- Në këtë çast nuk është
mirë. Tavolina është bosh. Atje u presin. Jeni zotët e shtëpisë. – Tha tjetri
sikur donte që të justifikonte këtë herë praninë e tij të papritur aty, mes
tyre
Lukja, nuk donte që të
tjerët të kuptonin të fshehtën e vendosur disa vjet më parë, midis tij dhe
Zanës, pak kohë më pas kur mbërriti në Gjermani. Tentoi të shkëputej nga
kushëriri. Shkoi pranë gruas që vazhdonte të qante përmbys me dënesë.
- Braçe, po u drejtohem përsëri, të lutem! Më
lërë për një çast vetëm me Zanën.
- O-o-ou-u-u! Do të keni
kohë për në krevat. Atje diskutoni e nxirrni mallin për njeri - tjetrin. Luke,
po të pret pronarja. Dhe nuk është mirë kështu siç bëni ju.
Në zërin e Braçes dallohej
lehtë një dozë humori, që me sa dukej e bënte për të nxjerrë çiftin nga ajo
gjendje, të cilën e shprehte vetëm me një, "nuk është mirë!"
- Hajde kokë, hajde!
Ç'farë flas unë dhe ku e ke hallin ti. - Tha Lukja që kishte filluar të
ndërronte edhe tonin. - Ngrihu moj, mjaft qave! Mirë e ka Braçia. Nuk është
momenti tani për lot e psherëtima. Të kanë ardhur gjithë ata njerëz.
Braçia, që dukej sheshit
se iu bë qejfi nga fjalët e kushëririt refugjat, i hodhi atij dorën në qafë dhe
tha i lumtur:
- Kam thënë unë, je king
fare.
Tjetri doli dhe mbylli
derën. Dhoma dukej e ftohtë dhe e
lagësht si lotët e një gruaje të ve. Zana vazhdonte të dëneste dhe herë pas
here, në ndonjë çast, bënte ofshama gruaje që të këpusnin shpirtin. Heshtin
fjalët në zgjim tingujsh.
- Mos bëj kështu. – i tha Luke Darzeza. - Të kemi sjellë para sa të të mos
të dhemb koka më. Çohu dhe rregulloji shtratin e gjumit asaj!
Pastaj i ktheu supet Zanës pa e ditur nëse duhej që të hidhte hapin tashmë
drejt derës. I pavendosur qëndroi disa sekonda. Lukes iu dukën se ishin sa për
shtatë vite të tërë.
- Jo, jo, kurrë! – Klithi në çast gruaja dhe u ngrit në këmbë. Shtrëngonte
fort dy grushte, që dridheshin nga një konvulsion i brendshëm. Flokët i kishin
zënë gjysmën e fytyrës dhe i vareshin poshtë si thekna të shpërfillura. - Nuk
do ta bëj! Mos të të gënjejë mendja. Ti rregulloj shtratin një tjetre që të
shkoj e të flejë me burrin tim, me babanë e kalamajve të mi!? Këtë nuk mund që
ta bëj asnjë femër dhe grua në botë. Deri këtu, jo. E papërballueshme. Shporre.
Shporre po të them, shtrigën që të ka mbërthyer për gryke dhe të mban peng. Nuk
më duhen paratë e saj që mbajnë erë parfume shtretërish, ku fle me burra të
grabitur, të cilët nga pas kanë një familje, fëmijë dhe një jetë të tërë të
lënë përgjysmë. Shporre… dhe ktheu te fëmijët e tu, te unë, që më ke lënë këtu
si një qyqe të vetme, pa ditur se si do të jetë e nesërmja. Për ca para të
qelbura…, të cilat nuk mund që të të mbushin zbraztësinë që të le mungesa e
burrit. A e di se çdo të thotë kjo për një femër?
Luke Darzeza u kthye te Zana.
- Po ne e kishim bërë një
marrëveshje. Nuk mund të qëndroja atje pa asnjë dokument, ilegal dhe i paemër.
Bashkë kishim vendosur që një ditë kjo histori të mbaronte. Atëherë kur unë të
kisha marrë të drejtën e qëndrimit dhe nënshtetësinë dhe të kisha siguruar një
të ardhme për të gjithë ju, të cilët u pres si dita që pret lindjen e diellit
në agim. Ky ka qenë një sekret midis ne të dyve, të cilin ata atje, jashtë
kësaj dere, nuk e dinë dhe nuk kanë për ta mësuar asnjëherë.
- Jo, kurrë, mos u bëftë!
Shporre atë kuçkë gjermane, Shporre!…Mos ta marr e ta hedh poshtë nga dritarja.
– Ulëriu Zana, ndërsa qante me dënesë.
Lukja nuk dinte se ç’të
thoshte. Nuk ishte i gatshëm që të merrte asnjë vendim atë çast. Shfryu duke
lëshuar një vërshëllimë të lehtë mes buzëve si i bezdisur nga ato që po
dëgjonte nga shoqja e tij e jetës.
Ajo dridhej e lëkundej si
një gjethe e zverdhur vjeshte përpara se të prekë tokën. Luke Darzezës iu duk
në çast se fytyra e saj u nxi si një thëngjill i pashuar mirë. Sytë të dalë
vendit, me kokërdhokë të zmadhuar, rrotulloheshin duke ekspozuar të bardhën e
tyre. Gruaja befas iu sul atij dhe gishtat e mbledhur ia vendosi në fytyrë.
Pastaj i tërhoqi poshtë me nxitim, duke lënë më pas vraga të kuqe e të
mavijosura në të gjithë pamjen e saj. Burrit iu duk sikur i kaloi një vetëtimë
përpara syve, që e verboi të gjithin. Lëshoi një “oh” dhe në çast u përkul nga
dhimbja. I digjte gjithçka. Mendoi se fytyra iu ndez flakë.
Ndërkohë u hap dera dhe aty u shfaqën përnjëherësh tre persona nga të
tavolinës, dy kushërinj dhe një prej grave të tyre
- Ç’keni?- Pyeti Braçe Feratozi.
- Pse bërtisni? Të gjitha bisedat tuaja dëgjohen deri te ne. Gjermanka
është e shqetësuar. Nuk po e mban vendi më. Të tjerët presin që të ktheheni
ashtu, si burrë e grua qe jeni. Mallin mos e ktheni në ulërima.
Po Zana vazhdonte që të thërriste dhe të lëshonte fjalë e rrokje të
pakuptimta, duke lënguar e mallkuar fatin e saj të mbrapsht. Gruaja, që posa
hyri e kapi në kraharor. E mbërtheu, por Zana ishte kthyer si një bishë që nuk
mund ta ndalje dot. I vendosi thonjtë. Tjetra largoi për një çast fytyrën, edhe
pse dukej e mbaruar tashmë puna, por nuk e lëshoi.
Luke Darzeza u drejtua dhe të pranishmit e panë që fytyra e tij ishte e
tjetërsuar, e fryrë dhe me rremba gjaku. Nuk foli. U kthye nga dera në
përpjekje për të dalë, por aty u gjendën menjëherë dy fëmijët e tij.
- Babi. - Tha më i vogli
dhe hapi krahët për t’iu hedhur në qafë. Dukej se ngashërente dhe ishte gati që
të shpërthente në vaj, por Lukja nuk reagoi. Bëri sikur nuk e pa. E harroi dhe
kaloi pragun me kokën të ulur, për të shkuar deri te banja. Donte që të mos e
shikonin ata të tavolinës, por kjo nuk do të ndodhte ashtu.
Ulrika u ngrit nxitimthi
dhe shqeu sytë. Vuri gishtat e thonjtë në gojë dhe klithi duke lëshuar një
thirrmë:
- Luuuuuukkk!
U dëgjua zhurma e një sendi që ra poshtë tavolinës dhe një tingull që vibroi në atë hapësirë, dhomë memece. Ishte
kitara. Gruaja komshie përballë kitaristit vuri dorën mbi ballë. Një burrë nxitoi që të ndihte
Ulrikën, e cila qëndronte në këmbë si një pikëçuditëse dhe e pafjalë, pas
kësaj. Ajo u lëshua në duart e tjetrit si e zalisur. Dy karrige u rrëzuan
njëherazi, pasi njerëzit që ishin ulur mbi to, u çuan shpejt. Brenda një minute
e gjithë darka ishte kthyer në një kaos të vërtetë. Pas pak, Braçia nxori nga
banja Luken që kishte lagur komplet kokën, me një peshqir të hedhur në supe dhe
që nuk kishte mundur që ta fshinte dot të tërë. Nga brenda dhomës vinte ende
një ulërimë gruaje, që i kërkonte Zanës të
“përmblidhte veten”, dhe se i kishte ardhur buri si, “një div e një yll i vërtetë”.
- Po ç’bëhet këtu? – tha
kitaristi duke vënë dorën në ballë. - Është koha për këngë. Të gëzohemi që të
gjithë se ka ardhur trau i shtëpisë, shoku dhe miku ynë Luke, nga emigracioni,
nga veriu i Evropës.
U kuptua menjëherë që nuk ia
kishte ngenë njeri këtij artisti, që qëndronte si një qiri në këmbë, në
tavolinën e zbrazur nga darkëtarët.
Gjermankën nuk kishin vend
ku ta vinin. Karrigia e saj ishte rrëzuar përmbys mbi dy karriget e tjera. Në
momentin që e pa Luken, tentoi që të ringrihej sërish, por nuk e mbajtën
këmbët. U dorëzua komplet në krahët e njeriut që e mbante nga pas, ashtu gjysmë
të shtrirë. Bëri ncq-ncq-ncq e dha ulërimën në gjuhën e saj:
- Ç’na gjeti-i-i…Mos i
duhen para? I thuaj motrës që i kemi sjellë dhjetëmijë marka dhuratë, por edhe
nëse do më, t’ia rrisim kuotën mujore, deri në njëmijë e pesëqind. Të mos t’i
dhemb koka më. Të mos e ndjejë as mungesën e burrit të vdekur.
Braçe Feratozi, që nuk
e kuptoi aspak se ç’tha pronarja e Lukes, i tha kushuririt:
- Bëj detyrën e burrit!
Qetëso gruan, por edhe këtë gjermankën, që bën si një sorrë e lagur. Eja që të
mblidhemi të gjithë në tryezë!
Pastaj Feratozi u nis
drejt tavolinës, e cila ishte e zbrazët nga të ftuarit, dhe pjatat ende të
tejmbushura me asortimentet e një pritjeje malli.
Por, kur u mendua se
gjithçka do të normalizohej dhe darka do të rifillonte, pikërisht, aty, ku
kishte ngecur disa çaste më parë, në derën e dhomës u shfaq Zana. Dukej e
plakur, e hequr dhe e shprishur brenda pak minutash. Ishte transformuar në një
bishë të vërtetë. Të tjerët që ishin në dhomë ngrinë. Ashtu siç ishin, nuk
lëvizën veçse kthyen kokat andej nga ishte shfaqur ajo. Pa mundur që të shprehnin
asgjë. Luke Darëzeza ishte midis derës dhe tavolinës. I heshtur dhe me kokën
ulur, sikur kërkonte që të fshihte pikërisht fytyrën e përçudnuar dhe të
gërvishtur si me thonj maceje, ku dalloheshin qartë hematoma e rrëkeza gjaku
gjysmë të shpëlara.
- Grifshë! Fare e keqe! Ngriu e dil nga jeta
ime! Mos ma shkatërro atë! Shporru nga vatra e fëmijëve të mi, të cilët nuk
mund që t’i joshësh dhe gënjesh dot! As edhe me para. Shporru, përpara se të të
mbys me këto thonj e duar të pafajshme! Larg nga kjo shtëpi! Larg…
- Zana, moj motër, qetësohu! –
Tha sërish gruaja e Lukes në gjermanisht.
Tjetra i hodhi sytë dhe ata iu
duken gri, pa nuancë jete, si të një magjistrice të vërtetë. Por Ulrika, që
qëndronte vetë në këmbë, tani shtrembëroi fytyrën si për të thënë se, “nuk po të marr vesh se çfarë flet!?“. U duk
se në çast ra një heshtje, por në fakt ishte e gënjeshtërt. Zana u duk se u sul
përpara, por Braçia e ndaloi në momentin e fundit. E kapi për krahësh dhe e
shtrëngoi fort.
- Shporruuuuuuuu që
taniiiiiiiiiiii! Ç’pret! Jashtë! – Tregoi derën e zonja e shtëpisë. Djali i
vogël që iu afrua menjëherë nënës së tij, mblodhi shuk letrën që vizatonte një
çast më parë dhe e hodhi me zemërim drejt gjermankës, pa thënë dot asnjë fjalë.
- Eja! – tha gjermanisht që atje tej
Lukja, duke iu drejtuar Ulrikë Fon Setman dhe shkoi që ta marrë. I largoi
karrigen nga pas dhe e tërhoqi drejt vetes. Asnjë nuk foli. Asnjë nuk reagoi.
Madje, edhe Zana që qante nën zë duke mallkuar fatin e saj.
Në heshtje Luke Darëzeza dhe Ulrika
dolën në korridor. Veshën palltot të varura në portomonto. Dhoma ishte tashmë
si një skenë e ngrirë në celuloid ku nuk ndjehej lëvizja.
- I thuaj Braçe, atij që ka
braktisur shtëpinë, ta lejë zuskën jashtë dhe të kthehet te fëmijët e tij.
- Ajo është e huaj. Duhet
që ta çojë në një hotel. Është grua, nuk mund që të lihet jashtë fillikat. –
Tha tjetri dhe ngriti supet pa ditur se ç’mund të bënte më tepër.
Lukja kishte dalë me gjermankën
në oborr, përpara pallatit. Binte një borë gjysmë e shkrirë. Kitaristi, si të
ishte zgjuar në çast, u duk sikur u shkund. U kthye nga Zana dhe Braçe Feratozi
dhe tha :
- Po dal. Do t’i shoqëroj
deri në një hotel, këtu afër. Nuk duhen lënë vetëm.
Asnjë nuk foli. Asnjë nuk i
tha nëse ishte i mirë, apo i keq ky veprim i menjëhershëm. Tjetri doli në
korridor dhe rrëmbeu pardesynë gri dhe lëvizi portën e daljes që ishte e
pambyllur.
Pas kësaj, gratë që ishin
aty, ngritën tavolinën e pangrënë. Rregulluan e sistemuan shpejt dhomën, ndërsa
Zana qëndronte gjysmë e zalisur mbi një
kolltuk të dalë boje, aty në këndin e djathtë, pa komunikuar me njeri
- Ku iku babai? – Pyeti
djali i madh. Por atij nuk i dha përgjigje njeri.
I vogli në çast filloi që
të qajë.
- Unë e dua babanë. E kam
xhan. Ai është babi im.
I qetësuan. U thanë se
babai i tyre do të kthehej shpejt, që atë natë. Do të flinte me ta dhe të
gjithë do të shuanin mallin e gjatë të emigracionit. Ai nuk do t’u mungonte më
atyre. Ky argument i bëri të vegjlit të besonin dhe të prisnin deri në mëngjes
kthimin e Luke Darzezës në gjirin e familjes.
Braçia dhe e shoqja atë natë
e kaluan aty. Asnjë nuk vuri gjumë në sy. As edhe të vegjlit. Zana nuk lëvizi
nga kolltuku. E shpërfytyruar, ngashërente herë pas here, sikur donte që t’i
mbushte mendjen vetes se tashmë e keqja kishte kaluar. Shpresonte në një kthim
të normalitetit familjar…, duke mallkuar gjermankën, e cila do të kishte ditën
dhe çastet e fundit të atij pengu, që i kishte bërë babait të fëmijëve të saj.
Pritja zgjati deri aty
nga ora nëntë e mëngjesit. Pritej që të vinte Lukja.
Por ai nuk po jepte asnjë shenjë jete. Braçia doli e mori mikrobuzin e tij
dhe u fut në rrugën e ngushtë të lagjes, bri pallateve me tulla silikate të
ndërtuara që nga fundi i viteve 60 të.
Kur shkuan me kitaristin
në hotelin që i kishte sistemuar një natë më parë, mësuan se gjermanka dhe
Lukja, kishin dalë ende pa gdhirë në sheshin e mikrobuzëve që bënin rrugën e
kryeqytetit.
- Lukja mbrëmë nuk ma
zuri në gojë këtë largim të menjëhershëm. – Tha njeriu që i kishte shoqëruar në
mesnatë, - por ai medoemos që sot duhet që ta ketë përcjellë Ulrikën për në
Rinas dhe do t’i duhet që të kthehet. Nuk mund që të rrijë gjithë jetën në
emigracion. Është e kuptueshme kjo. Ta haj dreqi, të vjen pak ligsht se si
ndodhi ajo me Zanën. Një depresion i akumuluar dhe që shpërtheu nga dashuria
për të shoqin dhe mungesa e tij shumë e gjatë në familje. Është grua e urtë,
por ja që malli i pa treguar të tretë e të shkatërron plotësisht, duke të çuar
në një disekuilibër të vërtetë mendor. Qofshin me aq!
Por Braçe Feratozi vendosi
në çast.
- Do të shkoj ta gjej dhe
ta marr në Rinas.
Fiku cigaren me këpucë
mbi asfalt dhe hipi në makinën e tij. Të 70 kilometrat, deri atje, i bëri sikur
jetonte tjetër botë. Sillte dhe risillte ndër mend skenat e një nate më parë dhe i dukeshin krejtësisht
të pakuptimta. Pa asnjë shkak. I vinte keq që ishte fyer pronarja e kushëririt
të tij. Kur i solli iu duk fisnike. I kishte dalë në krah Zanës për ta
qetësuar, sepse e kuptonte gjendjen e rënduar
psikologjike të saj, pas asaj mungese të gjatë të Lukes.
Kur erdhi pranë
aerodromit ishte pothuajse mesditë. Nga larg, mbi qiell, dalloi trajtat e një
avioni që dukej si një zog migracioni dhe që mori kursin për në veri të
kryeqytetit. Zbriti poshtë dhe shkoi të
kontrollonte dy a tre lokalet e baret përreth, se mos ishin aty në pritje. Nuk
kishte shumë njerëz e udhëtarë në atë orë, pastaj mori drejt portalit të një
godine të sheshtë. Në një pemë të zhveshur dalloi një gjethe të zverdhur
vjeshte që luante me dimrin. Në zyrën e informacionit i thanë se Lukja e
gjermanka, sapo kishin fluturuar me linjën drejt Frankfurtit. Sipas tyre, për
pasagjerët kishte qenë një kthim i shpejtë dhe
i detyruar.
Braçe Feratozi doli
jashtë i pafjalë, e me një pezëm në zemër. Tentoi të ndezë cigaren, por ajo nuk
mori zjarr. Hodhi me inat poshtë në asfalt fijen e djegur.
- Si iku ky njeri dhe la fëmijë, grua, shtëpi, e katandi?! - Pyeti veten.
Pështyu pastaj cigaren, si diçka të padëshirueshme dhe pa asnjë vlerë. E
mblodhi brenda pëllëmbës së tij për ta hedhur te koshi i plehrave dhe bëri në
mënyrë të pavullnetshme një hap. Qëndroi një çast dhe hodhi vështrimin lart. Iu
duk se qielli kishte mbetur si një pikturë e papërfunduar.
Paris:
Mars 2010
