PANIKU I FJALE S SE LIRE

SHPETIM KELMENDI


Shqiptaret ende nuk po e marrin vesh se c fare dimensionesh kolosale ka fjala e lire njere zore. Qysh se amerikani Stefen Schwartz u shfaq ne televizionin Klan, tek emisioni Zone e Lire i gazetarit Arian Cani per te dhe ne ca mendime te vetat, me ka qe lluar te de gjoj gjithfare pike pamjesh e opinionesh nga me te larmishmet (lexo:skandalozet), nga gjithfare tipash te te gjitha rangjeve kulturore. Kjo ceshtje mori cudite risht permasa mbare kombetare dhe u interpretua si nje agresion ndaj atdheut, identitetit tone kombe tar, ndaj vete dijes sone kombetare, ndaj simboleve tona kome tare, e ndaj sa e sa termave e koncepteve qe mbarojne me “kombetare”. Ca tipa tryezash shkonin deri aty sa ta padisnin per tradheti kombetare edhe gazetarin Cani, i cili, pe r mendimin tim, e shte nde r te pakte t gazetare ne Shqiperi qe ka nje koncept te qarte rreth asaj qe quhet Fjale e Lire . Per me teper, Cani e shte treguar i zgjuar dhe i ka dale pe rpara se “keqes” qysh se e ka pagezuar emisionin e tij me emrin “Zone e Lire ”. Tashti, simbas ca tipave qe gjenden ne shkalle n zero sa i pe rket kulture s se Lirise , te ftuarit e tij (ne rastin e Schwartz) kane qe llime te shkate rrojne simbolet dhe vlerat tona kombe tare. Simbas pike pamjes sime, mendoj se ke ta individe te ke rleshur e patetike , kane nevoje edhe pe r pak diktature , edhe pe r pak hoxhize m, edhe pe r pak pendrek, edhe pe r pak dajak, me nje fjale . Sepse, nuk di si ta shpjegoj faktin se ata ende nuk po e marrin vesh se c fare dimensionesh kolosale ka fjala e lire njere zore ne boten pere ndimore, pjese e se cile s pe rpiqemi te jemi kulturalisht. Para dy dite sh vura re se te Shekulli kishte nje reagim te Kadarese kunder Shwartz. Pa emer, por merrej vesh se e kishte per te . M’u duk gje absolutisht normale. Schwrtz jep mendimet e tij ne lidhje me Kadarene , ky i fundit jep mendimet e tij rreth Schwartz. S’ka me mire . Dua te them: kur reagon i zoti i punes, eshte dicka e drejte dhe normale. Ajo qe s’kuptoj e shte zemerimi dhe terbimi patologjik i disa individeve te tjere , qe zemerohen 100 fish me teper se vete individi i sulmuar, i cili ne fund te fundit ka te drejte te thote c ’te doje kur e sulmojne . Pashe te Shekulli nje gazetare kulture qe i versulej z. Schwartz duke e vendosur veten ne te njejtin nivel me zoterine amerikan, sikur ta kishte shok klase. Mandej, se c ’ke puste ca broc kulla e ca marrina, sa c ’t’ju them! Ma se pari, moj goce , Sche artz s’ka kurrgje kunde r teje, sepse ai as qe di gje rreth ekzistence s sate, dhe prej ke tu, si mund t’i ve rsulesh me aq te rbim nje njeriu qe s’te ka sulmuar ty. Apo te e shte krijuar ideja se je duke mbrojtur Atdheun?! Pyetje: A e di ti se c ’e shte atdheu? Na be j nje pe rkufizim, te lutem. Mandej lexova nje shkrim te Arif Kutleshit (s’di kush asht ky lloj robi), por gjeta ne shkrimin e tij nje atdhedashuri te jashte zakonshme. Ne fakt ai s’flet kushedi pe r atdheun, por nejse, kjo asht me nyra sesi e shprehin atdhetarizmin ca shqiptare qe jtojne ne pere ndim. E sulmonte z. Schwartz me nje furi e kaq te c mendur dhe me ca terma kaq te piste , sa s’di c t’u citoj me pare . Shkrimi i tij i ngjante nje ge lbaze te qelbur. C ka je kah ban, mor Kutlesh? Me te sha tjetri robin e shpise , e duhet me u mate dy here per me i thane ato fjale . A e dini si i e quan Kutleshi amerikanin?: “Nje fare Schwartz”! Nje fare Kutleshi qe thote “nje fare Schwartz”! Ja nje fragment nga hartimi i Kutleshit: “Ti shan ashiqare si nje rrugac i rruge ve personalitetin tone te letrave, te kulture s, ti shan ne pike te dite s krejt rrahagjoksash institucionin tone , se Kadareja e shte institucion, ti pe rbalte shtetin tone , se Kadareja e shte shteti yne (mund te pajtohemi te dy, ne s´kemi tjete r shtet!) ti pe rmjerr kulturen tone , se Kadareja eshte kultura jone , eshte Antologjia jone , eshte Emancipimi yne . Ne s'kemi tjeter, te ketij dimensioni, te ketyre permasave, pervec Kadarese , e ti na e perbalte . Ne sofren tone , ne buken tone , ne zjarrin tone .”. Me duket se e ka fjalen per Skenderbeun! Nuk kam nevoje me ba asnji koment rreth Kutleshit, por po e la rehat bashke me mbiemnin e tij madhe shtor. Schwartzi ka folur kunder Kadarese . Normale. Kushdo ka te drejte te pe lqeje ose te mos pelqeje aksh president, aksh, politikan, aksh ke nge tar, aksh shkrimtar, etj. E mandej? Ku e shte problemi ke tu, sepse ve rtete qe s’po e marr vesh. Ne se Zone e Lire nuk ia jep munde sine edhe Kadarese pe r t’iu kunde rpe rgjigjur Sche artz it, kjo po qe do te ishte poshte rsi dhe mohim i te drejte s se fjale s. Por, nuk ma merr mendja se ndodh ke shtu. Ne fillim te shkrimit, gazetarin, studiuesin dhe shkrimtarin Sche artz e quajta thjesht amerikan. Ke te e be ra pe r te theksuar faktin se ai vjen nga nje bote e lire . Sepse, ajo qe s’kuptojne ke ta shqiptare te nde rkryer, e shte fakti se z. Stephen Sche artz vjen nga Amerika. Ajo qe s’dine ke ta shqiptare te trumhasur e shte fakti se Amerika konsiderohet vendi kampion i lirise se fjale s. Ne Amerike shahet e sulmohet e pe rgojohet e karikaturizohet e banalizohet edhe figura e presidentit! Presidenti i Amerike s e shte hic me pak se ai qe vrân e kthjell ne te re bote n, e megjithate , askush nuk mendon se t’i kunde rvihesh presidentit te Amerike s, i je kunde rve ne identitetit’ integritetit, pavare sise , lirise dhe vlerave te kombit amerikan. Z. Sche artz pra, vjen nga Amerika. Pra, kur ai vjen ne Shqipe ri dhe i thote ke to fjale , ai na tregon se nuk i interesojne asfare komplekset dhe manine tona pe r ta identifikuar kombin me nje individ te vete m, sepse ky, pike risht ky e shte tipari kryesor i shoqe rive totalitare. Ne se ne shqiptare t kemi frike dhe panik nga fjala e lire , ne se kemi tmerr qofte edhe nga ideja pe r t’i dhe ne ze pike pamjeve tona te lira, ne se jemi kurdohere te gatshe m t’i japim dru kujtdo qe mendon ndryshe dhe pe rtej horizontit te ngushte mendor te skeme s kolektive, ate here neve sigurisht qe ne nuk na ka faj as z. Sche artz e as ndonje tjete r i huaj. Me ka rastisur te de gjoj gjithfare tezash edhe pe r Ske nderbeun, heroin tone kombe tar. Ka disa qe thone se ai nuk ka be re asnje lufte kunde r turqve. Ka ca te tjere qe thone se heroi tone kombe tar as qe i ka interesuar fare Shqipe ria por Krishterimi, ka ca te tjere akoma qe thone se ai ka qene i tredhur dhe nuk ka gjeneruar kurre fe mije !, ka nga ata qe thone se e shte shkaktari kryesor i rre nimit historik te Shqipe rise . Dhe ne te gjitha rastet kam pare nje auditor qe zge rdhihej. Ja, pra shqiptare t! Nje pjese tallet me heroin kombe tar, pjesa tjete r zge rdhihet. Ama, pe r c udi, kur vjen puna te Kadare, jane gati te te heqin skalpin. Se jane patriote ke ta, jo shaka! Si Kutleshi, fjala vjen. Them se duhet te reshtim nje here e mire se identifikuari kombin me individe te caktuar, kushdoqofshin ata, makar edhe Skenderbeu. Kjo s’do te thote se jam dakord me ata dallkauke t qe shpifin gje ra te pabaza pe r heroin kombe tar, por qe Ske nde rbeu nuk ishte i vetmi ne kohe n e tij. Ishte epoke burrash te me dhenj, e Skenderbeu ishte nje ri nga ata qe u thirr ne skene n e madhe te historise . Mandej: kurre nuk duhen sulmuar te vdekurit, sepse nuk kane munde si te mbrohen. Qe llimi i shkrimit tim nuk e shte te be j avokatin e z. Sche artz, sepse ata qe me njohin e dine se kjo nuk e shte ne natyre n time, por thjesht te shpreh disa pike pamje te miat gjithe duke besuar se jane te drejta e te domosdoshme pe r te sqaruar ca tipa qe e sulmojne pa e njohur asfare. Personalisht kam patur rastin ta takoj z. Sche artz dhe me ka be re pe rshtypje kultura e tij e thelle ne shume fusha. Ai e shte nje njohe s i shke lqyer i lete rsise bote rore, e nuk e teproj kur them se rralle e tek ndonje ri nga shqiptare t mund te matet me te . Shumica e atyre qe e sulmojne nuk kane as tulla ne banese n e tyre sa ka ai libra ne koke n e tij. E them me siguri se Sche artz e do ke te vendin tone mjaft me paste rtisht sesa vete ata qe be jne hartime, fjalime e qe tundin flamujt e atdhedashjen mediatike. Kishte nje njohje shume te mire pe r historine e Shqipe rise dhe e kam de gjuar te thoshte se shqiptare t kane nje histori te madhe, shume me te madhe nga ajo qe e shte e shkruar. Ne fakt ngulte ke mbe qe historia jone e ve rtete e shte e pashkruar. Me beri pe rshtypje kur tha me plot pasion: Shqiperia eshte vendi me i bukur ne bote . Mandej shtoi se se shpejti do te vinte per te banuar nje here e pergjithmone ke tu. Qe ai i do shqiptaret dhe Shqiperine , kjo s’ka pse te na duket cudi, (ky s’eshte as rasti i pare e as i fundit) sikurse nuk ka pse na duket cudi as fakti se Shkodren e ka preference te vecante . Me te drejte , sepse ai mendon se historia jone kulturore gjendet aty. Fundja, me te te jemi dakord te gjithe, duam s’duam. Ne shkrimet qe jane bere kunder tij, e shte pergojuar e perjargur fakti se ai na qenka hebre, katolik, musliman, etj. Ke ta individe flasin ne me nyre shume siperfaqe sore, jane besimtare siperfaqesore dhe, rrjedhimisht perceptojne ne menyre siperfaqesore. Ne rrafshin kulturor z. Schvartz ka nje kulture libreske te jashte zakonshme teologjike e religjioze. Ai i njeh ne me nyre te mahnitshme religjonet kryesore monoteiste: hebraizmin, Krishterimin, Islamin, por edhe religjionet e kulturat shpirte rore te Lindjes se large t. Kam patur rastin te takoj mjaft njere z te ditur sa i pe rket ke saj fushe, e z. Sche artz padyshim be n pjese tek nde r me te spikaturit. Sa i perket besimit, ky zoteri ka nje thelle si qe qendron shume larg mundesise se perceptimit te atyre qe flasin kunder tij. E vertete se ai e shte islam, por perimetri i tij i besimit e shte aq i gjere sa merr pe rmasa gjithperfshire se, sepse beson se cdo religjion ekziston simbas vullnetit te Zotit dhe ka rruget e veta per te zbuluar te verteten shpirte rore. Ne nivelin prej nga zoteria i sheh gjerat, rezulton se te gjitha ke to religjone monoteiste jane te mrekullueshme dhe gjenerojne nga i njejti burim. Z. Schwartz e shte nje sufi, nje mistik i vertete , sepse ai i sheh te gjitha religjinet dhe te gjitha realitetet si produkte te se Vertetes Sublime. I mekuar nga me simet e mistikeve te medhenj, Shen Agustini, Xhelaludin Rumiu, Maister Eckhart, Muhjudin Ibn Arabiu, Angelus Silesius, e sa e sa te tjereve, ky zoteri eshte nje sufi me te tera atributet. Mendoj se z. Schwartz e shte nje nder pasqyrat e verteta te asaj qe duhet te jete nje musliman, larg te qenit fanatik, fundamentalist, mospranues dhe kundershtues ndaj besimeve te tjera. Ai e shte kategorikisht kunder ‘muslimaneve’ te tipit “11 shtator”, te atyre qe besimin nuk e shohin si dhurate te Zotit por si nje arme . E them pa pike dyshimi se, sikur ata qe e sulmojne te mund ta njihnin nga afe r, do te kishin mendime mjaft me pak agresive kunde r tij nga c ’kane . Takimi me z. Schwartz mund te konsiderohet pa dyshim nje ngjarje. Por, ne shqiptare t jemi me suar te mos duam ata qe na duan, por ata qe na be jne qejfin. Ose te na duan simbas midese dhe sedres sone te se mure . Ne se z. Schwartz nuk ka mendim te mire per Kadarene , ne fund te fundit kjo e shte e drejta e tij. Nuk eshte as i pari e as i fundit. E pse duhet t’i hidhemi ne gryke per kete ? Njoh ca individe pisputhe te kultures qe s’e kane fare problem kur sulmohet te me dhenjte At Gjergj Fishta, Ernest Koliqi, Martin Camaj, Anton Pashku, Lasgush Poradeci, Azem Shkreli, Frederik Rreshpja, etj, etj. Pse valle cakerdisen e shpupurishen e gallaviten e jargaviten kur marrin vesh se dikush tjete r nuk e pe lqen Kadarene si shkrimtar? Ku e shte problemi ke tu. Kombi? Atdheu? Panshqiptarizma? Vlerat tona kombe tare? Dhe te gjitha ke to na i pe rfaqe soka nje individ!! Ve re me pikellim se shqiptaret vijojne te kene tmerr nga fjala e lire . Panik, panik i vertete ! Virusi i totalitarizmit po na con ne gangrene dita dites. Them se eshte koha qe ne shqiptaret te rritemi dhe te kuptojme se nga fjala e lire nuk duhet te kemi panik, por respekt e adhurim, si per nje atribut te mrekulluesh m te Zotit, pa te cilen nje shoqeri e vertete njerezore nuk ka kuptim.